H E A LT H W E A LT H C A R E E R

S T R AT E G I S C H E K A L E N D E R 2 0 1 6D E ( W E T S ) W I J Z I G I N G E N , G E V O L G E N E N S P E E R P U N T E N V O O R U W P E N S I O E N F O N D S O P E E N R I J .

Wat staat uw pensioenfonds te wachten in 2016? Welke impact hebben markttrends en nieuwe wet- en regelgeving op uw fonds? Om overzicht te houden op het veranderende pensioenlandschap, ontvangt u van Mercer deze strategische kalender als kompas. Zo helpen we u om de uitdagingen voor 2016 succesvol op te pakken en de juiste regie te blijven voeren. We zetten de (wets)wijzigingen, gevolgen en speerpunten voor u op een rij, evenals de belangrijkste korte en lange termijn ontwikkelingen die wij signaleren. De strategische kalender biedt structuur bij de aanpak en geeft u handvatten tijdens bestuursvergaderingen en overleggen met andere stakeholders.

Eerst tonen we per onderwerp een korte toelichting. Vervolgens vindt u een schematische weergave van de ontwikkelingen met status, deadline en urgentie. Uiteraard geldt dat wij deze thema’s ook graag met u persoonlijk bespreken om te kunnen bepalen wat die voor uw pensioenfonds betekenen. Als duidelijk is welke rol Mercer bij de diverse onderwerpen zal spelen, dan kunnen wij dit tezamen met de reguliere werkzaamheden opnemen in een jaarplanning inclusief kostenindicatie. Wij horen het graag als u daar behoefte aan heeft.

Meer informatie vindt u ook op onze website: www.mercer.nl

G E A C H T E B E S T U U R S L E D E N ,

2

G O V E R N A N C E

9

12

R I S I C O M A N A G E M E N T

A C T U A R I E E L / P E N S I O E N - R E G E L I N G

B E L E I D

6

B E L E G G I N G E N

10

4

14

S T R AT EG I S C H E K A L E N D E R 20 1 6 , D E O N D E R W E R P E N O P E E N R I J

3

In 2016 zult u in het kader van actuariële verplich-tingen en uw pensioenregeling de reserverings-grondslagen van uw fonds moeten bezien, het Financieel Toetsingkader verder implemen-teren en aanpassingen moeten doen aan nieuwe en herziene wetgeving.

A C T U A R I E E L / P E N S I O E N - R E G E L I N G

4

5

1 . R E S E R V E R I N G S G R O N D S L A G E N B E Z I E NIn 2016 zal het Koninklijk Actuarieel Genootschap een nieuwe overlevingstafel publiceren. Naar verwachting heeft die gevolgen voor uw Techni-sche Voorziening. De ervaringssterfte, gebruikt bij uw fonds, moet dan ook worden bezien. Maar niet alleen deze nieuwe overlevingstafel is reden om naar uw reserveringsgrondslagen te kijken. Mercer ziet in de praktijk dat meer grondslagen periodiek geactualiseerd moeten worden. Zo zien we nog vaak een reservering voor het wezenpensioen van 5%, stammend uit een meer kinderrijke tijd met hogere sterfte. Voor veel fondsen blijkt deze opslag neerwaarts bijgesteld te kunnen worden. Ook arbeidsongeschiktheid is een grondslag waarbij periodieke actualisatie noodzakelijk is.

2 . V E R D E R E I M P L E M E N T A T I E F I N A N C I E E L T O E T S I N G S K A D E R , H A A L B A A R H E I D S T O E T SSinds 1 januari 2015 is het nieuwe Financieel Toetsingskader (nFTK) voor pensioenfondsen officieel van kracht en hebben pensioenfondsen stappen genomen om aan alle vereisten te voldoen. In 2016 dient u de jaarlijkse haalbaar-heidstoets uit te voeren en is communicatie hierover noodzakelijk. Mogelijk zijn er meer zaken die nadere uitwerking behoeven en die grote invloed op het pensioenresultaat kunnen hebben. We denken hierbij aan de termijn waarmee gemiste indexatie wordt gecompenseerd of de indexatiemaatstaf (loon- of prijsindex). Verder zal uw pensioenfonds het herstelplan moeten actualiseren. Tot slot kan de regelgeving voor indexatiedepots voor uw fonds van invloed zijn.

3 . A A N P A S S I N G E N A A N W E T G E V I N G Anders dan in voorgaande jaren, is het fiscaal kader niet aangepast per 1 januari 2016. Toch zijn er enkele nieuwe (o.a. fiscale) ontwikkelingen, waardoor aanpassing van pensioenreglementen wenselijk of noodzakelijk kan zijn. Fiscaal valt te denken aan de ruimere definitie van pensioen op risicobasis, de vroegst mogelijke pensioenleeftijd bij vervroeging, versobering VPL-regelingen en pensioen met slotuitkering. Denkt u daarnaast aan zaken als de bepalingen vrijwillige voortzetting pensioen, verevening en keuzemogelijkheden, gevolgen arbeidsongeschiktheidswetgeving en gevolgen waardeoverdrachtwetgeving.

5

In 2016 zult u in het kader van beleids-voering rekening moeten houden met de Wet Pensioencommunicatie, de Code Pensioenfondsen, de Hoofdlijnennota 2020, uw missie, visie en strategie voor de toekomst, en de evenwichtigheid.

66

B E L E I D

7

4 . W E T P E N S I O E N C O M M U N I C A T I ESinds 1 juli 2015 is de langverwachte Wet pen- sioencommunicatie in werking getreden. In drie fases moeten pensioenfondsen aan de nieuwe eisen voldoen. In 2016 wordt fase twee ingevoerd. Hierin wordt het nieuwe pensioenoverzicht geïntroduceerd en worden de informatievereisten uitgebreid, onder andere met informatie over toevoeging en vermindering van rechten. Vanaf 1 juli 2016 is ‘Pensioen 1-2-3’ verplicht, evenals een fondswebsite. Communicatie over de reële dekkingsgraad en de onder punt 2 van deze kalender beschreven haalbaarheidstoets behoren ook tot de vereisten.

5 . C O D E P E N S I O E N F O N D S E N In 2014 is de Code Pensioenfondsen geïntrodu- ceerd met als doel om het vertrouwen van belanghebbenden in pensioenfondsen te vergroten. De code bevat bepalingen over het functioneren van de verschillende bestuurlijke organen binnen een pensioenfonds en gaat in op de daaraan gekoppelde thema’s, zoals benoemingen en zittingstermijnen. Ook integraal risicomanagement, beloningen, diversiteit en verantwoord beleggen komen aan bod, in aanvulling op het daarover bepaalde in de wet. Met de code beogen partijen de verhoudingen binnen het pensioenfonds en de communicatie met belanghebbenden transparanter te maken en bij te dragen aan het versterken van ‘goed pensioenfondsbestuur’. Wij raden u aan om de code periodiek te doorlopen in een bestuursvergadering, rekening houdend met de maatschappelijke trends.

6 . H O O F D L I J N E N N O T A 2 0 2 0Op 6 juli 2015 presenteerde staatssecretaris Klijnsma haar visie op het toekomstig pensioenstelsel in de notitie ‘Hoofdlijnen van een toekomstbestendig pensioenstelsel’. Onder andere de uitkomsten van de ‘Nationale Pensioendialoog’ leidden tot de formulering van een aantal kernwaarden voor het nieuwe stelsel. Daarnaast zijn maatschappelijke trends benoemd die zouden moeten leiden tot verandering van het stelsel. Opvallend is dat de nu nog veel toegepaste doorsneesystematiek niet langer als fair wordt aangemerkt. Hoewel men bij de invoering van een nieuw stelsel niet over één nacht ijs zal gaan en de invoering in 2016 niet zal zijn afgerond, vinden wij het zinvol dat besturen zich voorbereiden op wat komen gaat. Mercer heeft een duidelijke visie ontwikkeld die al veel (media)aandacht heeft gekregen. Uiteraard lichten wij deze graag in een heldere presentatie toe aan uw bestuur.

8

7 . M I S S I E , V I S I E E N S T R A T E G I E : T O E K O M S T P E N S I O E N F O N D S E N I N T R O D U C T I E A L G E M E E N P E N S I O E N -F O N D S Van tijd tot tijd is (her)bezinning over de toekomst van het pensioenfonds noodzakelijk. Zaken als de uitvoering van de pensioentoezegging, gover-nance (de benodigde expertise en opvolging van bestuursleden) en kosten zullen daarin meege-nomen worden. In de Code Pensioenfondsen is opgenomen dat ieder pensioenfonds dan ook een “missie, visie en strategie” dient te formuleren, hetgeen voor uw fonds in 2015 zijn beslag heeft gekregen. De gedachtevorming bij dit proces kan helpen de toekomst inzichtelijk te maken.

Mercer heeft de afgelopen jaren vele pensioen-fondsen en ondernemingen/bedrijfstakken bij dit proces ondersteund. Een traject begint vaak breed en spitst zich later toe op specifieke oplos-singsrichtingen zoals fusie, een Pan-Europees fonds, liquidatie, doorgaan als gesloten fonds of doorgaan als open fonds met bijvoorbeeld een aangepaste governance of uitbesteding. In 2016 is het Algemeen pensioenfonds (APF) als extra optie toegevoegd. Inmiddels zijn er meer-dere APF-en in oprichting.

8 . E V E N W I C H T I G H E I DMeer dan in voorgaande jaren worden besturen verplicht om aandacht te besteden aan de evenwichtigheid. Zo heeft DNB voor de premie over 2015 uitvraag gedaan en heeft zij voor 2016 evenwichtigheid als speerpunt benoemd. Ook bij de invulling van de risicohouding moet aandacht zijn voor evenwichtigheid. In artikel 105 van de Pensioenwet is bij inwerkingtreding al vastgelegd dat alle partijen zich op evenwichtige wijze vertegenwoordigd kunnen voelen. Met betrekking tot de invoering van de nieuwe fiscale kaders zijn tevens eisen geformuleerd ten aanzien van het te voeren premiebeleid. Bij alle beleidsbeslissingen moet u hier expliciet aandacht aan besteden, voorzien van een kwantitatieve onderbouwing. Ook dient u vast te leggen op welke wijze hieraan is voldaan.

9 . G O V E R N A N C E , B E S T U U R S - M O D E L L E N E N I N T E R N T O E Z I C H TNa inwerkingtreding van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen hebben alle pensioenfondsen in 2014 hun bestuursmodel bezien. In de meeste gevallen bleef het paritaire bestuursmodel gehandhaafd. Slechts enkele fondsen hebben voor andere modellen gekozen. De keuze voor een bestuursmodel is geen eenmalig proces, maar dient van tijd tot tijd bezien te worden. Wijzigende omstandigheden

zoals een gebrek aan goede bestuurders uit eigen kring of meer (financiële) afstand van de werkgever ten opzichte van het pensioenfonds, kunnen een aanleiding zijn voor aanpassing. Voor ondernemingspensioenfondsen komt hier nog bij dat een Raad van Toezicht vermoedelijk na 2017 verplicht wordt ingevoerd, ter vervanging van een visitatiecommissie. Uiteraard helpen wij u graag om te komen tot de meest passende governance structuur voor uw pensioenfonds.

9

G O V E R N A N C E

Uw beleggingsbeleid in 2016 zal zich richten op een duurzaamheid en

maatschappelijke verantwoor-delijkheid in combinatie met

de zoektocht naar het optimale rendement.

B E L E G G I N G E N

10

1 0 . D U U R Z A A M ( B E L E G G I N G S ) B E L E I DPensioenfondsen moeten voldoen aan de bepa-lingen van de Pensioenwet over de transparantie van het duurzaam beleggingsbeleid. Sinds juli 2014 is het een wettelijke verplichting om in het jaarverslag aan te geven op welke manier zij rekening houden met milieu en klimaat, mensen-rechten en sociale verhoudingen. In 2016 zal DNB bij pensioenfondsen onderzoeken hoe zij deze normen geoperationaliseerd hebben. Ook vinden steeds meer deelnemers het belang-rijk dat hun pensioenfonds meer aandacht heeft voor de maatschappelijke kant van beleggen. Bovendien hebben klimaatveranderingen impact op het rendement van uw beleggingsportefeuille. Pensioenfondsen zonder duidelijk MVO-beleid worden uitgedaagd een positie in te nemen in het duurzaamheidsdebat. Dit verkleint de financiële, juridische en reputatierisico’s die voortvloeien uit een ontbrekend of onvolledig duurzaamheids- beleid.Met de dag worden de mogelijkheden groter om verantwoord en duurzaam te beleggen waarmee het risico/rendementsprofiel van de portefeuille zelfs kan verbeteren. Wij kunnen u helpen een helder verantwoord en duurzaam beleggingsbe-leid op te stellen en deze te implementeren.

1 1 . S E A R C H F O R Y I E L DOnder de huidige marktomstandigheden is de zoektocht naar rendement een heel belangrijk thema voor pensioenfondsen. Het verkleinen van risico en ondertussen een acceptabel rendement halen, zal ook hoog op uw agenda staan. Via diversificatie kan het risico doorgaans verlaagd worden. Een eerste stap is het verkrijgen van inzicht in de risicofactoren van uw huidige portefeuille. Bij een zogenaamde factoranalyse wordt de beleggingsportefeuille bezien vanuit risicofactoren waarvan empirisch en kwalitatief onderzoek heeft aangetoond dat ze waarde toevoegen. Mercer modelleert alle beleggingen in 16 relevante risicofactoren, zoals korte rente,

horizonpremie, kredietpremie, aandelenpremie, illiquiditeitspremie, emerging market premie en andere factoren. Hiermee geven we inzicht in hoe gediversificeerd het pensioenfonds daadwerkelijk is. Een tweede stap is de mogelijke verbetering van de diversificatie met behulp van deze factoranalyse. Wellicht kan uw fonds nog verder diversifiëren binnen de categorieën aandelen of obligaties, of is het juist nuttig om alternatieve beleggingen toe te voegen.

11

R I S I C O - M A N A G E M E N T

In 2016 zult u in het kader van risico- management rekening moeten houden met Integraal Risico-manage-ment beleid en Liquiditeits-, markt- en renterisico.

12

1 2 . I N T E G R A A L R I S I C O M A N A G E M E N T Integrale borging van risicomanagement gericht op periodieke identificatie en analyse van risico’s en het managen daarvan, is een van de actie-punten waar het bestuur continu aandacht aan dient te besteden. Immers, bestuurders dienen op basis van de Pensioenwet en het Besluit Financieel Toetsingskader hun organisatie zo in te richten dat daarmee een beheerste en integere bedrijfsvoering is gewaarborgd. DNB heeft aangekondigd om in 2016 reguliere toezichtwerkzaamheden uit te voeren die gericht zijn op preventie en identificatie en verkleining van risico’s. Daarvoor wil DNB beschikbare instru-menten inzetten zoals risico-identificatiepro-gramma’s, verdiepende on-site onderzoeken en het toetsen van beleidsbepalers. Tevens zal DNB er in het bijzonder op toezien dat fondsen hun risico op belangenverstrengeling goed hebben geïdentificeerd, geanalyseerd en gemitigeerd. Dat geldt zowel voor mogelijke belangenver-strengeling bij persoonlijke netwerken en neven-functies, als bij uitbesteding aan derde partijen. Verder wordt uitbesteding in het algemeen een punt van aandacht, vooral waar het gaat om het nemen en borgen van de verantwoordelijkheid voor integriteit-gerelateerde risico’s zoals cybercrime, witwassen en terrorismefinanciering.

Mercer heeft brede ervaring op dit gebied van risicomanagement en heeft praktische bouwstenen ontwikkeld waarmee een integrale borging van risicomanagement effectief kan worden ingebed in de handelingen en cultuur van het bestuur. Hierin kan het identificeren, meten, beheersen, monitoren en managen van het risico op belangenverstrengeling én de integriteitsrisi-co’s naadloos worden ingepast.

1 3 . L I Q U I D I T E I T S - , M A R K T- E N R E N T E R I S I C ODNB doet al enige jaren op rij thematisch onder-zoek naar pensioenfondsen en hun beheersing van risico’s die samenhangen met hun beleggingen. Er zijn (thema)onderzoeken uitgevoerd naar vermo-gensbeheercontracten, de beheersing van het renterisico en de beheersing van het marktrisico in het algemeen. Daarnaast agendeert DNB het liquiditeitsrisico van pensioenfondsen en hoe illiquide beleggingen worden beheerst, met name in perioden van stress. DNB heeft aangegeven dat in de huidige omgeving, met lage renteniveaus en mogelijk hoge marktrisico’s onder andere door prijsschokken als gevolg van rentestijging, nog meer nadruk gelegd zal worden op de mate waarin de complexiteit van de beleggingen overeenkomt met de risicobeheersing door het fonds. De invoering van de European Market Infrastructure Regulation (EMIR) kan additionele onderpandver-plichtingen met zich meebrengen. Gezien al deze ontwikkelingen raden wij u aan een beleid op te stellen inzake (il)liquiditeit.

Mercer kan uw fonds inzicht verschaffen in hoeverre het in control is met betrekking tot alle beleggingsrisico’s. Twee van onze specifieke diensten wat dat betreft zijn het vaststellen van uw illiquiditeitsbudget en het bieden van een onderbouwd inzicht in de diversificatie van de beleggingsportefeuille van het fonds.

Het illiquiditeitsbudget beantwoordt de vraag hoeveel illiquide beleggingen het pensioenfonds kwantitatief kan aanhouden. Dit gebeurt op basis van uitgaande en ingaande kasstroomprojecties alsmede het beleggingsbeleid en bestaande minder liquide beleggingen, zowel onder normale condities als onder stressomstandigheden. Met dit budget kan rekening worden gehouden bij de bestaande return portefeuille evenals diverse toekomstperspectieven voor het pensioenfonds, zoals uitgelegd bij punt 7 ‘Toekomst pensioen-fonds en introductie Algemeen pensioenfonds’.

13

S T R AT E G I S C H E K A L E N D E R 2 0 1 6

Deze kalender biedt een leidraad voor uw planning. Uiteraard zijn er nog meer belangrijke zaken die uw aandacht behoeven. Gedurende het gehele jaar komen wij met additionele informatie.

O N D E R W E R P S TAT U S V O O R 2 0 1 6 A F R O N D I N G D N B S P E E R P U N TA. Actuarieel / Pensioenregeling 1. Reserveringsgrondslagen bezien Verplicht 2016 2. Verdere implementatie Financieel Toetsingskader, haalbaarheidstoets Verplicht 2016 X3 Aanpassingen aan wetgeving Verplicht 2016

B. Beleid 4. Wet Pensioencommunicatie Verplicht 2016 5. Code Pensioenfondsen Optioneel 2016 6. Hoofdlijnennota 2020 Optioneel 2020 7. Missie, visie en strategie: Toekomst pensioenfonds en introductie Algemeen pensioenfonds Optioneel 2016 X8 Evenwichtigheid Verplicht 2016 X

C. Governance 9. Governance, bestuursmodellen en intern toezicht Optioneel 2016 X

D. Beleggingen 10 Duurzaamheid beleggingen Verplicht 2016 X11 ‘Search for yield’ Optioneel 2016

E. Risicomanagement 12. Integraal risicomanagement Verplicht 2016 13. Liquiditeits-, markt- en renterisico Optioneel 2016

14

S T R AT E G I S C H E K A L E N D E R 2 0 1 6

Deze kalender biedt een leidraad voor uw planning. Uiteraard zijn er nog meer belangrijke zaken die uw aandacht behoeven. Gedurende het gehele jaar komen wij met additionele informatie.

O N D E R W E R P S TAT U S V O O R 2 0 1 6 A F R O N D I N G D N B S P E E R P U N TA. Actuarieel / Pensioenregeling 1. Reserveringsgrondslagen bezien Verplicht 2016 2. Verdere implementatie Financieel Toetsingskader, haalbaarheidstoets Verplicht 2016 X3 Aanpassingen aan wetgeving Verplicht 2016

B. Beleid 4. Wet Pensioencommunicatie Verplicht 2016 5. Code Pensioenfondsen Optioneel 2016 6. Hoofdlijnennota 2020 Optioneel 2020 7. Missie, visie en strategie: Toekomst pensioenfonds en introductie Algemeen pensioenfonds Optioneel 2016 X8 Evenwichtigheid Verplicht 2016 X

C. Governance 9. Governance, bestuursmodellen en intern toezicht Optioneel 2016 X

D. Beleggingen 10 Duurzaamheid beleggingen Verplicht 2016 X11 ‘Search for yield’ Optioneel 2016

E. Risicomanagement 12. Integraal risicomanagement Verplicht 2016 13. Liquiditeits-, markt- en renterisico Optioneel 2016

D O O R P R A T E N ?Wilt u doorpraten over de ontwikkelingen in pensioenland en wat die voor uw fonds betekenen? Bij het uitwerken van alle bovengenoemde thema’s is Mercer u graag van dienst door u te voorzien van aanvullende waardevolle informatie over alle onderwerpen. U kunt daarvoor contact opnemen met ondergetekende zodat we dit inclusief de reguliere werkzaamheden kunnen verwerken in een jaarplanning met kostenindicatie.

15

H E T H E L E J A A R O P D E H O O G T E V A N D E L A AT S T E O N T W I K K E L I N G E N

Via www.mercer.nl houden wij u het hele jaar op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van sociale zekerheid en pensioen. Via ‘Onze Deskundigheid’ selecteert u makkelijk de informatie die voor u relevant is. Ook kunt u Mercer Nederland volgen op Twitter en LinkedIn.

1616

17

Mercer is een mondiale aanbieder van advies op het gebied van Health, Wealth, Career.

Bij Mercer bevorderen we de gezondheid, welvaart en carrières van meer dan 110 miljoen mensen. Dit doen wij door werkgevers te faciliteren bij het maken van weloverwogen keuzes. De 20.000 Mercer consultants, verspreid over meer dan 170 kantoren in 43 landen, bieden de klant ondersteuning bij het oplossen van complexe vraagstukken ten aanzien van arbeidsvoorwaarden en menselijk kapitaal, en bij het ontwerpen en beheren van ziektekostenregelingen, sociale voorzieningen en pensioenen. Zo helpen wij onze relaties een goede werkgever te zijn.

Mercer is een volledige dochteronderneming van Marsh & McLennan Companies, Inc (NYSE:MMC). MMC heeft wereldwijd 57.000 medewerkers en een omzet van ruim $ 13 miljard.

Copyright Mercer 2016