Psychotische stoornissen bij kind

en jeugd

Waar staan we?

Floortje Scheepers, UMC Utrecht

Geschiedenis

1905 Binet IQ test

1906 Sante de Sanctis, dementia praecocissima en psychose bij mentale retardatie

1933 schizofrenie bij kinderen, Potter

1967 “insanity of early life”, Maudsley

1971 childhood psychosis Kanner

Autisme en psychose als overlappende

fenomenen

1971 Kanner: autisme als vroege manifestatie van schizofrenie (< 2 jaar)

1971-72 Rutter en Kolvin: autisme en schizofrenie als twee aparte entiteiten

Vanaf DSM III (1980) apart geclassificeerd

Review Wood 2017; meer overlap dan obv kans (genetisch, social exclusion? Selten 2015)

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 3

Normale ontwikkeling en psychose

(very) early onset schizophrenia valt onder dezelfde

categorie als schizofrenie op volwassen leeftijd in de

DSM

Echter: “hallucinaties” en “wanen” ook normaal

verschijnsel in vroege ontwikkeling

En

Psychose in normale populatie zonder dat sprake is

van stoornis

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 4

Normaal of afwijkend

9% 7-8 jarigen hoort stemmen, 15% daarvan heeft er last van, 24% gaat niet vanzelf over (Bartels Velthuis, 2010, 2011)

7,5-17% 9-18 jarigen psychotische verschijnselen mn wanen (Kelleher 2012)

11 jaar hallucinaties risico psychose 5-16 x groter

Subklinische psychotische symptomen brede psychopathologie (Leede-Smith 2013, de Wit 2014, Downs 2013)

UHR 30% transitie naar Psychose (Fusar-Poli 2012)

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 5

onderzoek

Lage prevalentie: moeilijk prospectief longitudinaal onderzoek (Dynamics of Youth)

Onderzoek bij hoogrisicogroepen (kinderen van), 72% as I diagnose op lft 28 jaar (Mesman 2013)

(subklin sympt)16% psychotische stoornis (Ziermans

2010)

Ernstigere subklinische sympt en lage intelligentie hoger risico (Ziermans 2014)

Ontwikkelingspsychologie en psychiatrie

Brein bij geboorte: 350 gram,

2500 synapsen per neuron, na 3 jr 15.000,

tot ver na 18 levensjaar

4mnd-10 jaar pruning niet functionele

banen/verbindingen (volume piek

prefrontale cortex en associatiegebieden 6-

8 jr)

Interactie aanleg +

omgevingsstimulatie/deprivatie +

hormonen (Koenis 2015)

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 7

Ontwikkelperspectief vlgs Piaget

• Coördinatie beweging (10-12 maanden): doelgericht gedrag

• Tertiaire circulaire reacties (12-18 mnd): effectief gedrag

• Eerste denken (18 mnd-2 jaar): object constante

• Pre-operationele periode (2-7 jr): fantasiespel (rol taal), realiteitstoetsing nog niet autonoom

• Concreet-operationele fase (7-11 Jr): logisch redeneren

• Formeel operationele fase (vanaf 11 jaar): abstract logisch redeneren vaak samen met preoccupatie abstracte thema's en ontwikkeling identiteit

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 8

Programma stemmenhoren voor kinderen (6-15

jaar)

6% psychotische stoornis, 19% autisme, 19% angst, 17%

ADHD, 13% stemming, 13% persoonlijkheid, 6% OCD

(Mayer 2017)

1/10.000 schizofrenie op kinderleeftijd (Remschmidt 2005) < 13

jaar

Hoog risico: > 10 jaar, eerstegraads familielid (schizofrenie

10x, bipolair 8x, Gottesman 1967, Craddock 2013), genetische

afwijkingen (oa 22Q11 deletie, 25% hoger risico, Rees 2014)

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 9

Natuurlijke selectie

Spontane mutaties en deleties

Positief effect op voortplanting of

overleving verspreiding in

genenpool

Negatief effect verdwijnen door

selectie

Waarom dragen we “zieke” genen mee?

Rare copy number variants met

grote effect size (verschillende

penetrantie) blijven bestaan als in

onalledaagse context opeens in je

voordeel

hemochromatose: overleving

tijdens pest, geen ijzer in

lymfocyten- geen groei bacterie

diabetes type 1: overleving tijdens

ijstijd, lager vriespunt bloed door

suiker

Common variants met small

effect size draagt iedereen in

meer/mindere mate met zich

mee omdat je ze in

alledaagse context nodig kunt

hebben om te overleven

psychiatrische ziekten

diabetes type 2

Epigentica hier heel erg van

belang

Epigenetica

2003 Duke University Agouti muizen dik en blond.

Aanpassing voeding tijdens zwangerschap: klein en bruin

(DNA methylering aan/uit zetten)

2004 M Meaney Ratjes veel aandacht van moeder na

geboorte (ook als verwisseld) goed omgaan met

stress. Ratjes die dit niet waren ‘psychotisch’/angstig

Onderzoek invloed trauma op DNA methylering (Boks 2015)

Psychiatrische ziekten

ontsporing van een normaal evolutionair

fenomeen (common genes)

Ontsporing door buitensporige

prikkel (trauma)

Te heftige reactie op normale

prikkel (overgevoelig systeem)

of chronische prikkel

Te weinig rem op het systeem

Vroeg kinderlijk trauma (te heftige prikkel)

Verhoogd kans op psychose (Varese

2012, Janssen 2004, Larkin & Read 2008, McGrath

2017, Lincoln 2017)

Door;

1. cognitieve biases: niemand is te

vertrouwen, de wereld is gevaarlijk

(Klewchuk 2007).

2. beperktere hechtingsstijlen (Berry

2007, Read 2008).

3. dissociatie/vervreemding (Ross 2004)

4. Over-reactiviteit van de HPA as (Read

2001)

Immigratie (te heftige prikkel)

Verhoogd kans op psychose (Bourque 2011, Cantor-Graae & Selten 2005)

Vooral als je niet bij mensen uit

je oorspronkelijke cultuur in de

wijk woont (Veling 2008)

Door ultieme

onveilige/onoverzichtelijke

situatie en social exclusion

Lagere cognitieve vaardigheden (te gevoelig

systeem)

Verhogen kans op psychose

Vooral verminderde sociale vaardigheden (Brune 2005, Lo Cascio 2017)

Laag performaal IQ/executieve functies/totaal IQ (Zammit 2004, Barnett 2012,

Doreh 1995, Keefe 2006, Agnew-Blais 2016)

Door; minder overzicht, minder herkennen patronen, minder vrienden maken en ook minder adaptief vermogen

Opgroeien in de stad (minder adaptief vermogen)

Verhoogd kans op psychose (van

Os 2001, Pedersen & Mortensen 2001)

Door minder ontwikkelen van

adaptief vermogen in

onoverzichtelijke, onvoorspelbare,

drukke stad versus rustige

bekende platte land

Andere risicofactoren

Slaapproblemen (Meyhofer 2017)

Motore dysfunctie (Burton 2017)

Kritiek vanuit familie vooral in ontwikkelingslanden

(Wusten 2017)

Cannabis (Addington 2017)

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 20

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 21

Dimensional vs dichotomy

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 22

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 23

Behandeling kind en jeugd

Opname voorkomen of waar mogelijk met rooming in

Farmacotherapie , psychoeducatie, psychotherapie (CGT, EMDR, trauma behandeling), psychosociale interventies, hervatten school …

Intensief ouders betrekken, gezinsbehandeling (multidisciplinaire richtlijn 2012)

(F)ACT, VIP teams

Preventie richten op social exclusion

Headspace

Nieuwe inzichten

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 24

Nieuwe inzichten

Medicatie weigeraars > 30% herstel (Conus, 2017)

Te lang medicatie overgevoeligheid dopamine receptoren daarmee verhoogde kans relapse (Murray, 2017)

Psychose game, virtual reality

ESM (PsyMate, Goalie …)

eHealth apps (TemStem...)

Big data risicoprofielen

Medicatie additie (visolie, immuun supressiva)

DNA Biomarkers om effect te voorspellen

22-5-2017

< Presentatietitel invullen >

- # 25

Hoe train je je brein?

Leren

Muziek maken

Fantaseren

Puzzelen

Mediteren

Een game die je met je denken aanstuurt

Ontspan maar focus ook (mediteer)

Stress en ontspanning geven meer psychose

Meditatie trainen helpt stress en ontspanning te

vermijden

Kijk naar het scherm

https://www.youtube.com/watch?v=nrZZKN

zB5Zk

Psychose als complex model Systeembiologie (interactie binnen en tussen genen, cellen,

organen, omgeving), social exclusion als

kernfenomeen

Dank voor uw aandacht

22-5-2017 30