081003 staedte bauen - eth z · bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen...

17
STÄDTE BAUEN OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) STÄDTEBAU? „Städtebau ist das planvolle und sinnvolle Bauen von Städten.“ Wahrig, Deutsches Wörterbuch SANIERUNG STADTUMBAU REVITALISIERUNG NEUBAU INTENSIVIERUNG UMNUTZUNG UMSTRUKTURIER UNG ABRISS + NEUBAU GREENFIELDS SIEDLUNGSBAU NEUE KNOTEN RÜCKBAU BROWNFIELDS NEUES IMAGE BRAND BUILDING - "die räumlich-funktionale Organisation von Grund und Boden - der Entwurf oder die Komposition des Stadtgrundrisses - der Entwurf der Ausgestaltung des öffentlichen Raums - die Bebauungsregeln"* * Heeling 1997, in: Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ... DESIGN PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ... CONTENT DESIGN FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR - ... BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT - ... PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ... ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ... CONTENT DESIGN CONCEPT FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR - ... BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT - ... PROZESSDESIGN - PROZESSMANAGMENT - STAKEHOLDERMANAGMENT - REGELWERKE - ... AUFGABEN/PROBLEMDEFINITION - PHASIERUNG - FLEXIBILITÄT - STORY - IMAGE - IDENTITÄT - ... ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008. Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected] Seite1

Upload: others

Post on 20-Apr-2020

8 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

STÄDTE BAUENOMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987)

STÄDTEBAU?

„Städtebau ist das planvolle und sinnvolle Bauen von Städten.“

Wahrig, Deutsches Wörterbuch

SANIERUNG

STADTUMBAU

REVITALISIERUNGNEUBAU INTENSIVIERUNG UMNUTZUNG

UMSTRUKTURIER

UNG

ABRISS + NEUBAU

GREENFIELDS

SIEDLUNGSBAU

NEUE KNOTEN RÜCKBAU BROWNFIELDS

NEUES IMAGE

BRAND BUILDING

- "die räumlich-funktionale Organisation von Grund und Boden

- der Entwurf oder die Komposition des Stadtgrundrisses

- der Entwurf der Ausgestaltung des öffentlichen Raums

- die Bebauungsregeln"*

* Heeling 1997, in: Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002

PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ...

ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ...

DESIGN

PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ...

ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ...

CONTENT

DESIGN

FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR - ...

BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT - ...

PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ...

ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ...

CONTENT

DESIGN

CONCEPT

FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR - ...

BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT - ...

PROZESSDESIGN - PROZESSMANAGMENT - STAKEHOLDERMANAGMENT - REGELWERKE - ...

AUFGABEN/PROBLEMDEFINITION - PHASIERUNG - FLEXIBILITÄT - STORY - IMAGE - IDENTITÄT - ...

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite1

Page 2: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ...

ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ...

CONTENT

DESIGN

CONCEPT

FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR - ...

BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT - ...

PROZESSDESIGN - PROZESSMANAGMENT - STAKEHOLDERMANAGMENT - REGELWERKE - ...

AUFGABEN/PROBLEMDEFINITION - PHASIERUNG - FLEXIBILITÄT - STORY - IMAGE - IDENTITÄT - ...

STRATEGY

framework

infill: structure + typology

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

access + connectivity

s t o r y l i n e + i m a g i n g + c o m m u n i c a t i o n

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

technical infrastructure + sustainability

policy + social infrastructure

p h a s i n g - o u t + f l e x i b i l i t y + o p e n - e n d e d n e s s

T I M E 3 7 9 11

GESTALTUNG PROZESS

DETAIL RAHMEN

KONTROLLE LAISSER-FAIRE

AUSFÜHRUNG VISION

FRAGEN ANTWORTEN

GESTALTUNG PROZESS

DETAIL RAHMEN

KONTROLLE LAISSER-FAIRE

AUSFÜHRUNG VISION

FRAGEN ANTWORTEN

AMSTERDAMAMSTERDAM 1538

Vogelschau von Amsterdam von Cornelis Anthoniszoon, 1538, aus: DRO Amsterdam, Metropool in ontwikkeling, PlanAmsterdam, 4/2008

GRACHTENGORDEL 1613-1662

Amsterdam zwischen Ij und Haarlemmermeer, Karte von Covens, 1649, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam waterbestendig, PlanAmsterdam, 2/2008

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite2

Page 3: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

Karte von Covens, 1649 - aus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002

links: Plattegrond van de oude en nieuwe roying der stede Amsterdam' Fragment van het ontwerp voor de tweede helft van de grachtengordel van Daniël Stalpaert, 1662rechts: Fragment van de kaart van Amsterdam van Gerrit de Broen, 1732, een van de laatste kaarten waarop de huizen in perspectief getekend zijnaus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002

links: Luftbild Amsterdam mit Grachtenring, www.wikipedia.nlrechts: Jacob Bosch, Caarte waarin vertoont werd de plattegrond van de Nieuwe Plantage, 1682

links: Grundeigentum der Stadt Amsterdam, 1986. gelb: städtisches Eigentum, rot: Erbpacht (ab 1900), weiss: Privateigentum. aus: aus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 rechts: Amsterdam, Grachtengordel, 2006. Foto Christian Salewski

PLAN ZUID 1915

H. Berlage, Plan Zuid, 1915, Vogelflugperspektive von Osten und Plan

H. Berlage, Plan Zuid, 1915links: Strassenprofile, nach Joseph Stübben, Städtebau, 1890. rechts: L. Försters Ringstrassenentwurf für Wien 1858, nach Joseph Stübben, Städtebau, 1890. aus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 H. Berlage, Plan Zuid, 1915, Detail Parzellierung und Bebauung

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite3

Page 4: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

links: M.J.E. Lippits en N.H.W. Scholte, woningbouwblok Amsterdam Zuid 1919-1923, overzicht maquette. www.nai.nlrechts: entree woningbouwblok, huidige situatie. Rechts: zicht op binnenstraat vanaf het binnenterrein, huidige situatie. www.nai.nl

AUP - ALGEMEEN UITBREIDINGSPLAN 1935

links: W.G. Witteveen, uitbreidingsplan voor Amsterdam-West, 1924-1925rechts: C. van Eesteren, schematische weergave van de optimale relatie tussen hoogbouw en verkeersvoorzieningen, 1926, axonometrisch perspectief in vogelvlucht.

links: Th.K. van Lohuizen, Gewestelijk onderzoek, demographische Entwicklung 1900-1928, 1930rechts: Het Gewest Amsterdam, Vorbildplan für die C.I.A.M., 1932

links: Amsterdam, schematisch verkeersplan voor de toekomstige westelijke stadsuitbreiding, 25 april 1929rechts: C. van Eesteren, schets voor Amsterdam-West, juli-augustus 1929 Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam 1935

AUP 1935 - 'Toekomstige voorzeining van de verschillende stadsdelen met parken en algemeene recreatieterreinen' - Planologisch onderzoek diende ter verantwoording van de opzet van het stedebouwkundige plan en resulteerde in (met namen kwantitatieve) eisen. Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten welke aangeven dat per hoofd van de bestaande bevolking 3,5 m2 groen en per hoofd van de toekomstige bevolking 4,5 m2 groen nodig zou zijn en tevens dat de maximale afstand van een park tot woningen 400 meter mocht bedragen.

links: Algemeen Uitbreidingsplan, südlicher Stadtteil gesehen aus Nordosten, Vogelflugperspektive. www.efl-stichting.nl, Zugriff 29.09.2008rechts: Osdorp, gebaut ab 1958

links: Algemeen Uitbreidingsplan, kaart C, intercommunale verbindingenrechts: Amsterdam, uitbreidingsplan Tuinstad Slotermeer, 1939

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite4

Page 5: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

FLEVOLAND 1957-1968

links: Strukturkarte Niederlande, Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, 2001rechts: Windkarte, Sturm vom 09. November 2007

links: Überschwemmungen in den Niederlanden am 09. November 2007rechts: Fernsehberichterstattung zu den Überschwemmungen in den Niederlanden am 09. November 2007

links oben: Zuiderzee im 18. Jahrhundert. links unten: Zuiderzee, 1904rechts: Plan Lely, 1920. www.osplatform.nl 13. Jahrhundert / 17. Jahrhundert / 19. Jahrhundert, de Stelling 1874; Prinzip Polderentwässerung. aus: DRO Amsterdam, Amsterdam waterbestendig, PlanAmsterdam, 2/2008

oben: Zuiderzee im 1./10./13./15./17./19. Jahrhundert.unten links: Testpolder Andijk. mitte unten und rechts unten: Bau des Aflsluitdijk 1932. alle: www.osplatform.nl

Afsluitdijk, 2003. Foto: Rotterdam International Architectural Biennial 2004links: Satellitenaufnahme Flevoland, 2008. GoogleEarthrechts: Strassenkarte Flevoland, 2008. http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:OSM_-_provincie_Flevoland.PNG

LELYSTAD 1967

ALMERE 1976

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite5

Page 6: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

links: ‚Blokjeskaart‘, Tweede Nota Ruimtelijke Ordening, 1966rechts: Decentrale concentratie, Tweede Nota Ruimtelijke Ordening, 1966

links: Cornelis van Eesteren, Skizzen zu den Zuiderzeewerken, 1952rechts: Cornelis van Eesteren, Skizzen zur städtebaulichen Struktur der Ijsselmeerpolder, 1952 Lelystad, 1960

Lelystad, 1971 Lelystad, 1981 Lelystad, 1989

Lelystad, 2000 Lelystad, 2003 Lelystad, 2006

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite6

Page 7: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

links: strategischer Entwurf für Almere mit 100.000, 150.000 oder 250.000 Einwohnern, 1970rechts oben: Almere, 2008. GoogleEarth. rechts unten: Almere, Bau des neuen Zentrums, 2002. www.stadshart.nl van den Broek en Bakema, Plan Pampus, 1965

IJPLEIN 1980

Nördliches Ijufer, historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Nördliches Ijufer, GoogleEarth 2008 und historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Office for Metropolitan Architecture, Wettbewerb Parc de la Villette, 1982

Nördliches Ijufer, GoogleEarth 2008

OOSTELIJK HAVENGEBIED 1990-2000

Südliches Ijufer. Foto: Mirande Phernambucq, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite7

Page 8: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

Borneo, Sporenburg, KNSM und Java von Osten, historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003

links:Bird's eye view of the North Sea Canal, colour lithograph Ennik and Binger, 1876. aus: Buurman, Marlies; Kloos, Maarten (eds.), Impact. Urban Planning in Amsterdam after 1986, Amsterdam: Arcam, Architectura & Natura 2005. rechts: Sumatrakade, the wharf of the KNSM (Royal Netherlands Steamship Company), in 1963.Foto: Frits Weeda, Stadsarchief Amsterdam. aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008 Ceres Terminal, Westpoort, Amsterdam. aus: DRO Amsterdam, Maakbare stad?, PlanAmsterdam, 2/2005

Ijufer, historisches Luftbild. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Östliches Hafengebiet Amsterdam, Bebauung und Architekten, aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003

A 10 AMSTERDAMER RING 1990

KNSM EILAND JAVA EILAND

KNSM EILAND

JAVA EILAND

Südliches Ijufer. Foto: Mirande Phernambucq, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008oben: Java eiland, 2008. aus: DRO Amsterdam, Maakbare stad?, PlanAmsterdam, 2/2005unten: städtebaulicher Plan von Soerd Soeters, 1992. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite8

Page 9: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

links: Ästhetische Überlegungen zu Parzellengrösse und Strassenrhythmus. rechts: Studie zu Parzellengrösse und Haustypologie für Steigereiland, Ypenburg. aus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002

links: Java, Kanalbebauung, 2006. Foto: Christian Salewskirechts:Java, Bebauung an der Ij, 2008. http://www.oostelijkhavengebied.nl/:

links: Ton Venhuizen, Jan-Schaefer-Brug, 1997/2001. aus: aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003rechts: „Kopf“ von Java, 2007. aus: DRO Amsterdam, Projectgroep Zuidelijke IJ-oever, Stedenbouwkundig Plan Driehoek Kop Java, 2007

Diener & Diener, Wohnhaus Hoogkade, KNSM eiland, 1995/2001

SPORENBURG

BORNEO EILAND

SPORENBURG

BORNEO EILAND

Südliches Ijufer. Foto: Mirande Phernambucq, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008

Blick nach Westen über KNSM zu Zeeburgereiland, Foto: roVorm, aus: DRO Amsterdam, Het Zeeburgereiland, PlanAmsterdam, 7/2007 Geschichte, Konzepte 1989/1970s/1985/1990/1990 östliches Hafengebiet. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Borneo/Sporenburg, Grundlegendes städtebauliches Prinzip, 1992. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite9

Page 10: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

Wohndichten in Amsterdam.aus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, 1998. www.west8.nl Jan van Goyen, Blick auf Dordrecht, 1853

Blick auf Sporenburg. www.west8.nl West 8, Borneo/Sporenburg, städtebauliches Prinzipien, 1998. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003

links oben: MLP Architects/Llouis Mateo, Wohnhaus auf Borneo, 1995/2000 aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003links unten: Frits van Dongen, de Architecten Cie., Wohnhaus The Whale auf Sporeburg, 1995/2001. rechts: Strassen auf Sporenburg. Fotos Hans Haijtema, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008

Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, Freiräume, 1998. www.west8.nl KCAP, Wohnhaus auf Sporenburg, 1994/1998. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003 Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, Scheepstimmermanskade, 1998. www.west8.nl

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite10

Page 11: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

Borneo/Sporenburg, West 8, Städtebaulicher Plan, Luftbild und Drachenbrücke, 2008. www.west8.nl

Architectural criticism usually limits itself to a critique of the building around completion date. Most of the buildings in the Eastern Harbour District have been up long enough to allow for discussion of the experience of daily use as well, which in my case, as a resident of the Java Island, is a personal experience. Aside from the unmistakable satisfaction of living in an environment that was designed with so much care and attention for architectural and urban-planning quality, as a resident I also experience the odd dualism that characterizes this area: in terms of density, appearance and location right next to the centre of Amsterdam, it is urban, yet at the same time, because housing almost entirely dominates, it is simply a suburb. [...] The Eastern Harbour District, like all suburbs in the Netherlands, is inhabitated by the working middle class. This means a suburban quiet reigns here over weekdays between nine and five o‘clock, which even the steadily increasing number of children in the area does little to disturb so far. So it is a blessing that, for years, hardly a day has gone by without some architecture tourism. Strolling and cycling around, these tourists at least bring some life to the area.

Hans Ibelings 2003

aus: Eastern Harbour District Amsterdam : urbanism and architecture, texts: Abrahamse, Jaap Evert; et al., Rotterdam: NAI Publishers ; 2003

OOSTELIJKE HANDELSKADE

Oostelijke Handelskade, 1910. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003links: Oostelijke Handelskade im Bau, Foto: roVorm, aus: DRO Amsterdam, Stadsvorm Amsterdam, PlanAmsterdam, 1/2006rechts: Oostelijke Handelskade, 1980s. aus: Jaap Evert; et al., Eastern Harbour District Amsterdam: urbanism and architecture, Rotterdam: NAi 2003

links: Nielsen, Nielsen & Nielsen, Muziekgebouw a `t Ij, Oostelijke Handelskade, 2004. Foto: Mirande Phernambucq. aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008mitte und rechts: Veembroederhof, Gewerbe, Oostelijke Handelskade. Fotos Hans Haijtema, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008

links: Oostelijke Handelskade im Baurechts: Claus en Kaan, Wohngebäude Gibraltar, Oostelijke Handelskade. http://www.oostelijkhavengebied.nl/

links: besetztes Lagerhaus Afrika, Oostelijke Handelskade. www.oostelijkhavengebied.nlrechts: Wohnungen für 3.600 Euro besetzt, 2008. www.nieuwsuitamsterdam.nl Entwicklung der Wohnungspreise in Amsterdam, 2000 und 2005. aus: DRO Amsterdam, Stadskennis - Planologie nieuwe stijl, PlanAmsterdam, 2/2007

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite11

Page 12: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

Nielsen, Nielsen & Nielsen, Muziekgebouw a `t Ij, Oostelijke Handelskade, 2004. aus: DRO Amsterdam, Maakbare stad?, PlanAmsterdam, 2/2005

IJBURG 1996-2015?

VINEX 1995-2005

Amsterdam, GoogleEarth 2008 20 KE Lärmbelästigungs-Kontur des Flughafen Amsterdam-Schiphol. aus: DRO Amsterdam, Stadsvorm Amsterdam, PlanAmsterdam, 1/2006 Ijburg im Bau, aus: DRO Amsterdam, Centrumeiland Ijburg, PlanAmsterdam, 2/2004

Ijburg, städtebaulicher Plan, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nl Ijburg, städtebaulicher Plan, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nl Ijburg, städtebaulicher Plan, Ebenenkonzept, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nl

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite12

Page 13: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

Layer. Prinzip, Jordaan/Amsterdam, Bijlmer/Amsterdam, Prinsenland/Rotterdam.aus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002 Ijburg, Haveneiland

links oben: landwirtschaftliches ‚Standardflurstück‘ aus West-Niederlanden 110m x 1250m zwischen Entwässerungssräben. mitte oben: Polder Gerverskop und Kockengen mit ‚Standardflurstücken‘rechts oben: Simon Stevin, Idealstadt, 1590. unten: Analyse der Transformation des ‚Standardflurstückes‘ zu städtischen Baufeldern.aus:Heeling, Jan; Meyer, Han; Westrik, John; et.al., De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw: Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam: Sun 2002

Ijburg, städtebauliches Konzept Blockbebauung, Frits van Dongen, de Architecten Cie., 1999. www.cie.nloben: Ijburg, Haveneilandunten: Ijburg, Rieteiland West Ijburg, temporärer Strand. Foto: RoVorm, aus: DRO Amsterdam, Stadsvorm Amsterdam, PlanAmsterdam, 1/2006

NDSM WERFT

NDSM werf, www.ndsm.nl NDSM werf, www.ndsm.nl

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite13

Page 14: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

de Architecten Cie., Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam, Strategie und Entwicklungsleitbild NDSM werf 2008

AIRPORT CITY

ZUIDAS

MARKERMEER

IJOEVERS

AMSTERDAM METROPOOL

NORD ZUID LIJN

CORNELIS DOUWESTERREIN

NDSM-WERF

HOUTHAVENS

SILODAM

WESTERDOKSEILAND

BUIKSLOTERHAM

OVERHOEKS

SIXHAVEN

TOLHUISTUIN

HAMERSTRAATGEBIED

OSTERDOKSEILAND

STATIONSEILAND

OOSTELIJKE HANDELSKADE

PIET HEINKADE

JAVA EILAND

KNSM EILAND

BORNEO

SPORENBURG

IJBURG ZEEBURGEREILAND IJBURG STEIGEREILAND

IJPLEIN

Entwicklung der Ijoever, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam terug aan het Ij, PlanAmsterdam, 3/2008

Oosterdokseiland, Rendering der zukünftigen Bebauung, Bild: CIIID, aus: DRO Amsterdam, Oosterdokseiland, PlanAmsterdam, 5/2004links: Schiphol Airport, Blick nach Norden Richtung Amsterdam, 2006. www.nl.wikipedia.orgrechts: Frits van Dongen, de Architecten Cie., städtebaulicher Plan, Zuidas Amsterdam. www.cie.nl Steffen Nijhuis, TU Delft, Wassertstände um Amsterdam, aus: DRO Amsterdam, Amsterdam waterbestendig, PlanAmsterdam, 2/2008

Amsterdam Metropool, Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam 2007 West 8, Markeroog, 1. Preis, Wettbewerb Tegen de stroom in! der Eo-Wijers-Stiftung, 2006

STÄDTE BAUEN?

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite14

Page 15: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

SANIERUNG

STADTUMBAU

REVITALISIERUNG INTENSIVIERUNG UMNUTZUNG

ABRISS + NEUBAU RÜCKBAU

NEUBAU

GREENFIELDS

SIEDLUNGSBAU

NEUE KNOTEN BROWNFIELDS

UMSTRUKTURIER

UNG

NEUES IMAGE

BRAND BUILDING

OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987)

L‘histoire des grandes villes n’est qu’une succession d‘adaptations aux circonstances [...] utilisées avec opportunité. Il semble qu’il y ait des instants particulièrement psychologiques pour entreprendre de grandes opérations d’urbanisme. Ces instants peuvent être définis comme la rencontre de besoins affirmés et de moyens d’exécution puissants. À cet opportunisme des évènements se superposent à un moment donné, une volonté, un plan d’action concerté dont la durée d’exécution peut devoir s’échelonner sur une longue durée.

Robert Mallet-Stevens, Georges-Henri Pingusson et.al. 1936

Un stade olympique à Paris, l’Architecture d’aujourd’hui, no. 2, février 1936aus: Grands projets urbains en Europe. Conduire le changement dans les metropoles, Les Cahiers de l’IAURIF, No. 146, Mars 2007, p. 5

The questioning of limits has replaced the search for totality.

Michel Foucault

PARZELLIERUNG - DICHTE - GEBÄUDETYPOLOGIE - GESTALTUNGSVORGABEN - MATERIALITÄT - ...

ERSCHLIESSUNG - ÖFFENTLICHER RAUM - STRASSENPROFILE - LANDSCHAFTSARCHITEKTUR - ...

CONTENT

DESIGN

CONCEPT

FUNKTIONEN - NUTZUNG - PROGRAMM - EIGENTUMSVERHÄLTNISSE - ÖFF. INFRASTRUKTUR - ...

BODEN - WASSER - FAUNA/FLORA - ENERGIE - VER/ENTSORGUNG - LANDSCHAFT - ...

PROZESSDESIGN - PROZESSMANAGMENT - STAKEHOLDERMANAGMENT - REGELWERKE - ...

AUFGABEN/PROBLEMDEFINITION - PHASIERUNG - FLEXIBILITÄT - STORY - IMAGE - IDENTITÄT - ...

STRATEGY

OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987)

OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987)

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite15

Page 16: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987) OMA, Ville Nouvelle Melun-Sénart (1987)

STÄDTEBAU

T I M E 3 7 9 11

program

T I M E 3 7 9 11

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

scenarios + vision

T I M E 3 7 9 11

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

T I M E 3 7 9 11

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

s t o r y l i n e + i m a g i n g + c o m m u n i c a t i o n

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

policy + social infrastructure

T I M E 3 7 9 11

framework + strategy

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

s t o r y l i n e + i m a g i n g + c o m m u n i c a t i o n

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

technical infrastructure + sustainability

policy + social infrastructure

T I M E 3 7 9 11

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite16

Page 17: 081003 Staedte bauen - ETH Z · Bovenstaande tabel toont de hoeveelheden park en groenvoorzieningen die opgenomen dienen te worden in het AUP, uitgaande van de onderzoeksresultaten

framework + strategy

infill: structure + typology

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

access + connectivity

s t o r y l i n e + i m a g i n g + c o m m u n i c a t i o n

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

technical infrastructure + sustainability

policy + social infrastructure

T I M E 3 7 9 11

framework + strategy

infill: structure + typology

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

access + connectivity

s t o r y l i n e + i m a g i n g + c o m m u n i c a t i o n

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

technical infrastructure + sustainability

policy + social infrastructure

p h a s i n g - o u t + f l e x i b i l i t y + o p e n - e n d e d n e s s

T I M E 3 7 9 11

framework + strategy

infill: structure + typology

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

access + connectivity

s t o r y l i n e + i m a g i n g + c o m m u n i c a t i o n

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

technical infrastructure + sustainability

policy + social infrastructure

p h a s i n g - o u t + f l e x i b i l i t y + o p e n - e n d e d n e s s

T I M E 3 7 9 11

framework + strategy

infill: structure + typology

program

process + stakeholder management + participation + rulesets

voids: public space + landscape + roadscapes

access + connectivity

s t o r y l i n e + i m a g i n g + c o m m u n i c a t i o n

scenarios + visionPUBLIC TRANSPORT + PARKING

technical infrastructure + sustainability

policy + social infrastructure

p h a s i n g - o u t + f l e x i b i l i t y + o p e n - e n d e d n e s s

T I M E 3 7 9 11

Städtebau ist simultan Schachspielen.

Kees Christiaanse

ETH ZŸrich Vorlesungreihe StŠdtebau 1, HS2008 , Vorlesung 1.3 StŠdte bauen, (Salewski) 03.10.2008 FOLIENAUSZUG ©Institut fŸr StŠdtebau, ETH ZŸrich, 2008.

Das vorliegende Material dient allein internen Lehrzwecken.Jede (auch auszugsweise) Veršffentlichung, VervielfŠltigung, Hosting oder Weitergabe, sowie artfremde Verwendung ist untersagt. bei Fragen bitte wenden an: [email protected]

Seite17