faq - bank of thailand · 2019-07-25 · faq issue 148...

FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 148 เศรษฐกจแบงปน: บทเรยนการกยมผาน

ชองทางอเลกทรอนกส (Peer-to-peer Lending) พรชนก เทพขาม

April 10 2019

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย พรชนก เทพขาม 1

“Banking is necessary, Banks are not”

Bill Gates, 1994

บทน า

เทคโนโลยทางการเงนหรอ FinTech ไมใชเรองใหมแตอยางใด เทคโนโลยทางการเงนทคนไทยคนเคยกนเปนอยางด อาท บตรเดบต และ เครองรบจายเงนอตโนมต (ATM) เรมใชคร งแรกทสหรฐอเมรกา เมอป 1958 และ ป 1967 ตามล าดบ ทงน ในชวง 10 ปทผานมา เทคโนโลย ทางการเงนยคใหมไดเขามาลดขอจ ากดในภาคการเงนดงเดม และพลกโฉมธรกจการเงนทก ๆ ดาน อาท ระบบช าระเงน การลงทน การกยม และการประกนภยทางอเลกทรอนกส กล าวคอ เทคโนโลยทางการ เงน ได เข ามาท าหน าท ในทกขนตอน (End-to-end process) ของธรกรรมการเงนผานระบบอเลกทรอนกส ซงเดมเปนหนาทของธนาคาร แพลตฟอรมอเลกทรอนกสทางการเงนตาง ๆ ไมวาจะเปนแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ทจบคนกลงทนกบผก แพลตฟอรมระดมเงนลงทน Crowdfunding และระบบแนะน าการลงทน Robo-advisors จะเขามามบทบาทส าคญตอภาคการเงนมากขนอยางมนยส าคญ ตามท World Economic Forum กลาววา เทคโนโลยทางการเงนจะมา “Tear down” อปสรรคในการเขาส ภาคการเงน และ ลมสถาบนการเงนแบบดงเดมได (ภาคผนวก)

บทความฉบบนมงเนนไปทการท าความเขาใจ การท างานของ Peer-to-peer lending หนงในเทคโนโลยการเงนใหมทมแนวโนมเตบโตเรวในอนาคต ฉายภาพใหเหน landscape ของผ เ ล น ในธ รก จ Peer-to-peer lending ปจจยสความส าเรจ รปแบบการด าเนนธรกจ ความเกยวโยงกบธนาคาร ความเสยงผานบทเรยนจากตางประเทศ รวมถงทศทางนโยบายการก ากบดแลการเงนรปแบบใหมน

ภาพจาก: www.computerworld.com

บทคดยอ

กระแสเทคโนโลยทางการเงนทพดเขามาอยางไมออนแรง ในปจจบน เปนกระแสททาทายตอภาคการเงนและเศรษฐกจในภาพรวมอยางมาก โดยเฉพาะธรกรรมสนเชอระหวางบคคลกบบคคล หรอ Peer-to-peer lending เทคโนโลยนชวยใหผกบางกลมเขาถงสนเชอไดมากขน ขณะเดยวกน ผใหกหรอนกลงทนกสามารถแสวงหาผลตอบแทนทสงขน ซงชวยเพมประสทธภาพของระบบการเงนได

ระยะทผานมา Peer-to-peer lending เตบโตไดดในหลายประเทศ อาท จน สหรฐอเมรกา และ สหราชอาณาจกร จากปจจยหลายดาน โดยเฉพาะการเขาไมถงสนเชอของผกบางกลม การแสวงหาผลตอบแทนทสงขนของนกลงทน ความกาวหนาทางเทคโนโลยทงการยนยนตวบคคลอเลกทรอนกส และการประมวลผลขอมลขนาดใหญ รวมถงบคคลทเปดกวางในการใชบรการทางการเงนผานแพลตฟอรมอเลกทรอนกสมากขน ทผานมาจากประสบการณในหลายประเทศพบวา แพลตฟอรม Peer-to-peer lending ไม ไดเขามาคกคามธรกจของธนาคารพาณชย แตกลบเปนประโยชนตอธนาคารพาณชยทปรบตวรบเทคโนโลยใหม ๆ จากความรวมมอทสามารถเกดขนไดหลายดาน

ในขณะเดยวกน การเขามาของ Peer-to-peer lending กน าความเสยงส าคญมาดวย อาท ภยคกคามทางไซเบอร แพลตฟอรมลม และความเสยงถกฉอโกง ประสบการณจากตางประเทศชวา หนวยงานก ากบดแลตองรกษาสมดลระหวาง การสงเสรมนวตกรรมทางการเงน และ การดแลเสถยรภาพระบบการเงน โดยการสรางภมคมกนในระบบการเงนผานการก ากบดแลอยางเหมาะสม และจบตาการเปลยนแปลงทางโครงสรางของระบบการเงนอยางใกลชด โดยการน าเทคโนโลยเขามาชวยเพมสมรรถนะของการก ากบดแลดวย

FAQ ISSUE 148 เศรษฐกจแบงปน: บทเรยนการกยมผานชองทางอเลกทรอนกส (PEER-TO-PEER LENDING) Apr 10, 2019


หวใจของ Peer-to-peer lending คอ การใชแพลตฟอรมออนไลนเปนตวกลางทางการเงนแทนธนาคาร

ธนาคารแหงประเทศไทยไดใหนยาม Peer-to-peer lending หร อ Marketplace lending ไว ว า “ธ รกรรมสนเชอระหวางบคคล (ผก) และบคคล (นกลงทน) ผานระบบหรอเครอขายอเลกทรอนกส” กลาวคอแพลตฟอรมท าหนาทเปนตวกลางทางการเงนแทนธนาคาร โดยเทคโนโลย ทางการเงนใหม Peer-to-peer lending ไดเขามาชวยลดขอจ ากดทางการเงนในการกยมเงนหลายดาน

การกยมในรปแบบดงเดมทผานธนาคารซงท าหนาท เปนตวกลางทางการเงนมตนทนสง ประชาชน ฝากเงนกบธนาคาร ผฝากไดรบดอกเบยเงนฝากเปนผลตอบแทน จากนนธนาคารใหสนเชอแกผก และรบรายไดจากสวนตางของอตราดอกเบย ตามรปท 1 โดยปกตตวกลางลกษณะนจะมตนทนการใหสนเชอสงประมาณรอยละ 6.95 ข อ ง ม ล ค า ส น เ ช อ ท ง ห ม ด 1 เ น อ ง จ า ก ม ค า ใ ช จ า ย การด าเนนการตดตอสมพนธกบลกคา การตงสาขาธนาคาร รวมถงคาใชจายจากกระบวนการพจารณาอนมตสนเชอ ขณะท การก ยมแบบ Peer-to-peer lending ท า ธ รกรรม บนแพลตฟอรมออนไลน ซงมระบบอตโนมตในการจบคผกกบนกลงทน การใช เทคโนโลยมาท าหนาท ต วกลาง ทางการเงนแทนชวยลดตนทนในการด าเนนกจการอยางมาก ซงส านกวเคราะหไดมการประเมนวา แพลตฟอรม Peer-to-peer lending มตนทนการด าเนนการใหสนเชอต าเพยง รอยละ 2.7 ของมลคาสนเชอทงหมด1 ท าใหสามารถเพมผลตอบแทนใหแกนกลงทน และลดดอกเบยเงนกใหแกผกได

นอกจากธนาคารจะมตนทนในการด าเนนกจการทสง การขอสนเชอกบธนาคารตองมประวตทางการเงนและสนทรพยค าประกน ท าใหผกบางกลมโดยเฉพาะกจการขนาดเลกไ มสามารถเขาถ งบรการทางการเ งน ได จากรายงานการส ารวจภาระหนและการเขาถงแหลงเงนทนของ SMEs ไทยป 2012 พบวารอยละ 24 ของ SMEs 1 ตนทนการด า เนนการของแพลตฟอรม Peer-to-peer lending (ไดแก Lending Club) นอยกวาธนาคารพาณชย ตามสวนประกอบดงน ตนทนการด าเนนการสาขา นอยกวารอยละ 2.2 ตนทนหนวยสนบสนน และการจดเกบคาธรรมเนยม นอยกวารอยละ 0.4 ตนทนการจบคสนเชออตโนมต นอยกวารอยละ 0.4 ประเมนจากขอมลในสหรฐอเมรกา ป 2015 โดย McKinsey และ Liberum

ไมสามารถเขาถงบรการทางการเงนไดเพราะขาดสนทรพย ค าประกน2 การเขามาของแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ทมความยดหยนในการด าเนนงานกวาธนาคาร เนองจากมขอก าจดดานกฎระเบยบนอยกวา สามารถ ตอบโจทยความตองการของคนกลมดงกลาวไดมากขน โดยการพจารณาสนเชอของแพลตฟอรมมการน าเทคโนโลย รวมถงขอมลอน ๆ นอกเหนอจากขอมลจากเครดตบโร อาท ขอมลการจายคาน าคาไฟ และขอมลการซอขายสนคา ผานแพลตฟอรมอเลกทรอนกส มาใชวเคราะหความเสยง ในการปลอยสนเชอ ซงเปดโอกาสใหผกบางกลมทไมมประวตทางการเงน หรอสนทรพยค าประกน สามารถเขาถงสนเชอได

รปท 1 แผนภาพความแตกตางระหวางการกยมในรปแบบดงเดม และการกยมแบบ Peer-to-peer lending

ทมา: Deloitte, 2017

Peer-to-peer lending เตบโตอยางกาวกระโดด แมวาจะยงกระจกอยในบางประเทศ

ภายหล งท แพลตฟอร ม Peer-to-peer lending แหงแรก Zopa ก าเนดขนในสหราชอาณาจกรเมอป 2005 Peer-to-peer lending กไดรบความนยมเพมขนในหลายประเทศ อาท จน สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร และสหภาพยโรป จากรปท 2 มลคาสนเชอ Peer-to-peer lending รวมของโลกในป 2017 ไดเพมมาอยท 3.53 แสนลานดอลลาร สรอ. และ Statista คาดวา มลคาในป 2025 จะเพมขนอกประมาณ 5 เทาตว เปน 1 ลานลานดอลลาร สรอ.3

2 ผประกอบการ SMEs กวารอยละ 31.71 ไมเคยไดรบสนเชอจากสถาบนการเงน เนองจากขาดหลกทรพยค าประกน ไมมแผนธรกจทด และขาดประวตการช าระเงนตามล าดบ จากรายงานการส ารวจภาระหนและการเขาถงแหลงเงนทนของ SMEs ไทย ป 2012 โดยส านกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม 3Value of global peer to peer lending from 2012 to 2025 (in billion U.S. dollars) โดย Statista



รปท 2 ปรมาณสนเชอ Peer-to-peer lending ทวโลกในป 2017

ทมา: Cambridge Center for Alternative Finance 2018 และ Statista

ทงน แมมลคา Peer-to-peer lending ทวโลกจะเตบโตอยางรวดเรวในชวงทผานมา แตยงคดเปนสดสวนนอยเมอเทยบกบมลคาของสนเชอเพอการอปโภคบรโภคสวนบคคลในระบบการเงน4 และ ยงกระจกตว ทประเทศจน โดยในป 2017 มมลคามากกวา 3.27 แสนลานดอลลาร สรอ. หรอประมาณรอยละ 93 ของมลคาสนเชอ Peer-to-peer lending รวมทวโลก รองลงมาคอ สหรฐอเมรกา และ สหราชอาณาจกร ตามล าดบ ขณะทภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมลคาสนเชอประเภทนเตบโตอยางมากในชวง 2-3 ปทผานมา โดยกระจกตว ในประเทศสงคโปรและอนโดนเซยเปนส าคญ ตามรปท 3

รปท 3 มลคาสนเชอ Peer-to-peer lending ป 2014-2017

ทมา: Cambridge Center for Alternative Finance

4 สดสวนมลคา Peer-to-peer lending กบสนเชอเพอการอปโภคบรโภคสวนบคคลในระบบ รอยละ 3-4 ใน สหราชอาณาจกร และจน และรอยละ 0.8 ใน

หากแยกประเภทสนเช อของ Peer-to-peer lending เปนสนเชออสงหารมทรพย สนเชอเพอการอปโภคบรโภค และสนเชอธรกจ ตามรปท 4 จะพบวาปรมาณสน เช อแต ละประเภทจะ มความแตกต า งระห ว า ง กลมประเทศอยางชดเจน สนเชอ Peer-to-peer lending ในสหรฐฯ และจนถกปลอยใหกบผกประเภทบคคลธรรมดาเปนหลก สนเชอในสหราชอาณาจกรมการกระจายตว ในทกประเภท ขณะทสนเชอในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเกอบทงหมดเปนประเภทสนเชอธรกจ และมสนเชอประเภทอปโภคบรโภคในสดสวนนอย ซงสวนส าคญมาจากกฎระเบยบของทางการทหามหรอมความเขมงวดกบการใหสนเชอกบกลมบคคลธรรมดา

รปท 4 สดสวนปรมาณ Peer-to-peer lending แยกตามประเภทของผก ป 2017

ทมา: Cambridge Center for Alternative Finance

สหรฐอเมรกา ขอมลจาก China/ Hong Kong industry focus โดย DBS Group Research (June 4, 2018)



แลวอะไรเปนปจจยทเรงใหแพลตฟอรม Peer-to-peer lending เตบโตไดดในหลายประเทศ สามารถแยกไดเปน 5 ปจจยหลก ดงน

1) ดานผก สถาบนการเงนแบบดงเดมยงตอบสนองความตองการสนเชอของผกไดไมเพยงพอ อาท ป ระ เทศจ น ม ป ร ม าณส น เ ช อ Peer-to-peer lending เตบโตมากทสด เนองจากธนาคารขนาดใหญของรฐ นยมปลอยสนเชอใหกบรฐวสาหกจและบรษทขนาดใหญ ท าใหประชากรจนกวา 2 ใน 3 โดยเฉพาะผกบคคลธรรมดาและธรกจขนาดยอมและขนาดกลาง ไมสามารถเขาถงสนเชอของธนาคารได5 ส าหรบประเทศอนโดนเซย ประชากรจ านวนมากยงเขาไมถงบรการทางการเงนแบบดงเดม สวนหนงเนองจากมขอจ ากดทางดานภมศาสตร โดยมประชากรเพยง 1 ใน 5 เทานนทมบญชเงนฝากกบธนาคาร6

2) ดานนกลงทน ตองการการลงทนทใหผลตอบแทนส งข น ภายหล งวกฤต เศรษฐกจโลกป 2008 การลงทนในตลาดเงนใหผลตอบแทนต าอยางตอเนอง ประกอบกบกฎระเบยบท เ พมมากขน ในภาคธนาคาร โดยเฉพาะในสหราชอาณาจกรและสหรฐอเมรกา ท าใหนกลงทนมองหาชองทาง กา รล งท น อ น Peer-to-peer lending จ ง เ ป นผลตภณฑทางการเงนหนงทไดรบความสนใจส าหรบนกลงทนทแสวงหาผลตอบแทนทสงขน

3) ดานความกาวหนาทางเทคโนโลย เทคโนโลยมศกยภาพสงขนและในราคาทถกลง7 เออใหเกดเทคโนโลยการเงนใหม อาท ระบบการเกบและประมวลผลขอมลขนาดใหญ (Big data) ระบบการจบคสนเชออตโนมต (Mechine learning) และระบบพสจนตวตนอเลกทรอนกส (e-KYC) ซงเปน

5 ขอมลป 2013 จาก China Credit Reference Center (CCRC) 6 ขอมลประชากรอนโดนเซยทมบญชธนาคารป 2011 จาก Why Go-Jek Got Its Eye (and Business) on Peer-To-Peer Lending in Indonesia โ ด ย Fintechnews Indonesia 7 กฎของมวร (Moore's law) 8 ขอมลผใชมอถอตอ 100 คนในชวงป 1997-2017 จากธนาคารโลก 9 ธนาคารอเลกทรอนกสสญชาตจน Ant financial ทมมลคาการตลาดเปนอนดบ 10 ของโลกในป 2018 และบรษท Amazon น าขอมลธรกรรมผานแพลตฟอรม

โครงสรางพนฐานส าคญตอการพฒนาแพลตฟอรมอเลกทรอนกสทางการเงน (ภาคผนวก)

4) ดานการยอมรบเทคโนโลยของประชาชน และฐานขอมลอเลกทรอนกส ในระยะเวลาเพยง 20 ป สดสวนผใชสมารทโฟนทวโลกเพมขนจากรอยละ 3.6 เปน 104.58 ประชากรสวนใหญมความคนเคยกบเทคโนโลย นอกจากน พฤตกรรมในชวตประจ าวนของประชาชนทวไป ทงซอขายสนคาและบรการหรอการช าระเงน ท าผานชองทางอเลกทรอนกสมากขน เกดเปนฐานขอมลขนาดใหญหรอ Digital footprint ซงสามารถน ามาประมวลผล และผลตบรการตาง ๆ ทสรางประสบการณทดขนใหแกลกคา9 จากผลการศกษาของ Berg et.al., 2018 และอน ๆ10 พบวา ขอมล Digital footprint เขามาเสรมแบบจ าลอง Credit risk scoring มากกวาเขามาทดแทนขอมลของบรษทขอมลเครดต ท าใหผใหสนเชอทใชขอมลทงสองแหลงสามารถใหการตดสนใจทดกวา

5) ดานกฎระเบยบ หลายประเทศไดใหความส าคญตอการแขงขนทางดานนวตกรรม จงสงเสรมการสรางระบบนเวศทเหมาะสมตอการพฒนาเทคโนโลยการเงนใหม โดยเฉพาะกฎระเบยบทยดหยน อาท สหราชอาณาจกรเปดพนท Regulatory sandbox ใหแพลตฟอรมเขามาทดลองใหบรการภายใตกรอบการก ากบดแลทยดหยน

แพลตฟอรม Peer-to-peer lending ทเตบโตอยางรวดเรว เปนคคากบธนาคารมากกวาคแขง

การเขามาของ Peer-to-peer lending ท าใหเกดความเช อมโยงของผ ม ส วนไดส วนเสยตาง ๆ ในภาคการเงน ธนาคารในฐานะทเปนผครองสวนแบงการตลาดขนาดใหญในภาคการเงนด งเดม ถกมองวาเปนผไดรบผลกระทบจากการเขามาแขงขนแยงสวนแบงการตลาด

E-commerce มาพจารณาการใหสนเชอ สตารทอพดานการเกษตร Ricult น าขอมลภาพถายทางดาวเทยมพนทการเกษตร พจารณาใหสนเชอแกเกษตรกร 10 อธบายความแมนย า โดยใชคา The Area-Under-Curve (AUC) แสดงผลจากแบบจ าลองทบอกถงความแมนย าของ Credit score คา AUC อยระหวางรอยละ 50 หรอ Purly random prediction ถง 100 หรอ Perfect prediction จาก Iyer et.al. (2016)



ส น เ ช อ โ ด ย แ พ ล ต ฟ อ ร ม Peer-to-peer lending แตจากขอมลส ารวจผบรหารธนาคารทวโลกในป 2017 ของ Valuewalk ชวา ธนาคารไดประโยชนจากการเปนคคากบแพลตฟอรมมากกวาเสยประโยชนจากการเปนคแขง ธนาคารกวารอยละ 91 วางแผนทจะรวมเปนคคากบ Fintech ซ งสอดคลองกบรายงาน The World Fintech Report 2018 วาการรวมมอกนระหวางแพลตฟอรมและธนาคารในระยะยาวจะท าใหทงสองฝายไดประโยชน และงานศกษาของสหรฐฯ ทพบวา ธนาคารขนาดใหญในเมองไมไดรบผลกระทบจาก Peer-to-peer lending11 ธนาคารทรวมมอกบแพลตฟอรมสามารถเขาถงลกคาหลากหลายขน ตลอดจนสามารถใหบรการไดตรงตามความคาดหวงของผกและนกลงทนทเปนลกคาของธนาคารในปจจบน นอกจากน ธนาคารย งสามารถใชประโยชนจากความก าวหน า ทางเทคโนโลย ขอมล Digital footprint ขนาดใหญ และระบบการประเมนคณภาพสนเชอของแพลตฟอรมเพอใชในการตดสนใจใหสนเชอทดยงขน12 ขณะเดยวกน แพลตฟอรม Peer-to-peer lending สามารถใชประโยชนจากฐานลกคาของธนาคารเพอเขาถงกลมลกคาไดมากขน อาท ผ ก ท เขาไมถงบรการทางการเงนของธนาคารอย แล ว หร อมกจะมความตองการพเศษอ น ๆ ท งความเร ว ความสะดวก หรอมาตรฐานการปลอยสนเชอทตางจากธนาคาร โดยไมจ าเปนตองมสนทรพยค าประกนตามหลก Collateral-based

จากการศ กษากรณ ในต า งปร ะ เทศ เห น ว า ความรวมมอระหวางแพลตฟอรมกบธนาคารเกดขนไดหลายรปแบบ อาท 1) Operational services ธนาคารใหบรการโครงสร า ง พนฐานทางการ เ ง น และกฎหมาย ให แ กแพลตฟอรม อาท บรการฝากเงน บรการตวแทน และบรการช าระเงน 2) Loan origination ธนาคารเปนผพจารณาวเคราะห และอนมตสนเชอ และแพลตฟอรมเปนผน าไปขายตอใหแกนกลงทน อาท ในสหรฐอเมรกา ธนาคาร WebBank ออกสนเชอใหแกแพลตฟอรม Lending Club และประเทศ

11 ใชขอมลสหรฐอเมรกา งานศกษา Wolfe and Yoo (2017), “Crowding out Banks: Credit Substitution by Peer-to-Peer Lending”. 12 อาท บรษท Affirm น าขอมลทไดจากสงคมออนไลน อาท Twitter LinkedIn และ Facebook และใชเทคโนโลย AI เพอประเมนคณภาพสนเชอ พบวา บรษท Affirm อนมตสนเชอไดดกวาคาเฉลยอตสาหกรรมรอยละ 126 ขอมลจาก

เยอรมน สน เช อทปลอยในแพลตฟอรม Auxmoney ต อ ง ออก ใ ห โ ด ย SWK Bank ซ ง เ ป น ค ค า ห ล ก ข อ งแพลตฟอรม13 3) Direct investment ธนาคารลงทนโดยตรงในแพลตฟอรม อาท ธนาคาร Metro Bank ในสหราชอาณาจกรเ ล อกล งท นก บ แพลตฟอร ม Zopa 4) Partnership agreement ธน าคา ร ร ว ม เ ป น ค ค า ก บ แพลต ฟ อร ม โดยแพลตฟอรมและธนาคารตางใชประโยชนจากฐานลกคาซงกนและกนเพอขยายการเขาถงลกคา อาท ธนาคาร DBS ไดรวมเปนคคากบแพลตฟอรม MoolahSense และ Funding Society เพอเพมทางเลอกสนเชอใหแกกลมลกคา SMEs ขณะเดยวกนธนาคารกสามารถเสนอสนเชอ Peer-to-peer lending ใหแกนกลงทนรายใหญท เปนลกคาของธนาคารไดลงทนเพอเพมผลตอบแทนได

โมเดลธรกจของแพลตฟอรม Peer-to-peer lending

มความหลากหลายทงรปแบบการท าธรกรรม การบรหารสภาพคลอง และการกระจายความเสยง

การท า ธ รก จของแพลตฟอร ม Peer-to-peer lending มความยดหยนสง โดยมการใชรปแบบการท าธรกจทคอนขางหลากหลาย ซงรปแบบทไดรบความนยมสามารถจดไดเปน 3 รปแบบหลก ไดแก

ร ปแบบท 1 Traditional Peer-to-peer lending model หรอ Match maker model ตามรปท 5 แพลตฟอรมท าหนาทเปนตลาดออนไลนในการจบค รวมถงใหขอมลความเสยงทแพลตฟอรมประเมนแกนกลงทนและผก เงนลงทนและเงนช าระคนจะแยกออกจากบญชของแพลตฟอรม ผานการเชอมตอกบผดแลรกษาทรพยสน (Escrow agent) อาท ธนาคารหรอ Third party online platform รปแบบนนยมอยางมากใน สหราชอาณาจกร อาท Zopa Funding Circle และจน อาท Lufax

Affirm - Revolutionizing the Loan Industry Through the use of AI โดย Innovation Center Denmark 13 ในประเทศเยอรมน มขอจ ากดดานกฎหมาย ก าหนดใหสนเช อ ในแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ตองออกโดยธนาคาร ขอมลจาก The state of p2p lending in Germany โดย Claus Lehmann (2014)



รปท 5 รปแบบการใหบรการ Traditional peer-to-peer lending model

รปแบบท 2 Credit lender model ตามรปท 6

แพลตฟอรมท าหนาทคลายรปแบบท 1 แตมขอแตกตางคอ แพลตฟอรมระดมเงนจากนกลงทนและปลอยสนเชอแกผกผานบญชทท าไวกบแพลตฟอรมเอง โดยนกลงทนอาจจะเปนนกลงทนรายยอยหรอนกลงทนสถาบนกได แพลตฟอรมทใชรปแบบน ไดแก CreditEase จากจน

รปท 6 รปแบบการใหบรการ Credit lender model

รปแบบท 3 Stylized notary model ตามรปท 7

ธนาคารออกตวสญญาใชเงน (Promissory note) ใหกบผก แพลตฟอรมในฐานะคคากบธนาคาร จะซอตวสญญาใชเงนจากธนาคาร น ามาขายตอใหนกลงทน โดยมหนาทจบค นกลงทนกบตวสญญาใชเงนดงกลาว ดงนน ความเสยงจากการผดนดช าระของผกจะสงตอไปยงนกลงทน แพลตฟอรม ทใชรปแบบน อาท Lending Club จากสหรฐอเมรกา และ Auxmoney จากเยอรมน

รปท 7 รปแบบการใหบรการ Stylized notary model

ตารางท 1 เปรยบเทยบขอดขอเสยของแตละรปแบบแพลตฟอรม

ขอด ขอเสย รปแบบท 1: Traditional peer-to-peer lending model

ผใชบรการยงช าระเงนและรบผลตอบแทนตามปกต

หากแพลตฟอรมลมเพราะใชบญชแยกจากแพลตฟอรม

--

รปแบบท 2: Credit lender model

แพลตฟอรมมความคลองตวในการด าเนนงาน

บญชลกคามความเสยงทจะไดรบความเสยหายจากแพลตฟอรมลมหรอฉอโกง

รปแบบท 3: Stylized notary model

สามารถด าเนนการไดในประเทศทมขอจ ากด อาท อนญาตใหธนาคารเปนผ

ออกสนเชอเทานน

หากแพลตฟอรมมปญหากบธนาคารจะสงผลตอนก

ลงทนได

นอกจากรปแบบการท างานของแพลตฟอรมแลว ยงมการพฒนาโมเดลการด าเนนธรกจลกษณะตาง ๆ เพอเพมความสามารถในการแขงขนของแพลตฟอรม และสรางความแตกตาง อาท วธ การจดการสภาพคลอง การแกปญหาการผดนดช าระหน เทคนคการกระจาย ความเสยง และเทคนคการคดกรองลกคา

ดานการบรหารสภาพคลอง บางแพลตฟอรม ม ระบบตลาดรอง (Secondary market) เ พ อให บร การ นกลงทนทตองการเรยกคนเงนใหกกอนครบระยะเวลาไถถอน ทงน การบรหารสภาพคลองผานตลาดรองของ Peer-to-peer lending ขนอยกบอปสงคและอปทานของตลาดรองในขณะนน หากสนเชอทนกลงทนตองการไถถอนออกกอนก าหนด มความตองการจากนกลงทนในตลาดรองต า อาจท าให นกลงทนสญเสยเงนตนบางสวน หรอไมสามารถไถถอนเงนลงทนออกกอนไดเลย แพลตฟอรมท มระบบตลาดรองรองร บ อาท Zopa Yes-Secure Ratesetter Bondora และ Lending Club



ดานการแกปญหาการผดนดช าระหน แพลตฟอรมบางแหงตงกองทนรองรบการผดนดช าระหน (Buffer fund) ท าหนาทจายคนเงนลงทนจ านวนหนงใหกบนกลงทนเมอเกดการผดนดช าระหนของผก โดยผกตองจายเงนสมทบ เขากองทนตามสดสวนทแพลตฟอรมก าหนด กองทนนท าใหความเสยงนกลงทนลดลง แตนกลงทนจะไดรบผลตอบแทนในการลงทนลดลง รวมถงท าใหนกลงทนเขาใจความเสยง ในการลงทนทคลาดเคลอนได14

ดานการกระจายความเสยง แพลตฟอรม Lending Club และ Zopa กระจายความเส ยง ให แกนกลงทน โดยแบงเงนลงทนของนกลงทนเปนกอนเลกๆ เพอลงทน ในสนเชอตาง ๆ ตามระดบความเสยงทนกลงทนเลอก

ด านการค ดกรองล กค า (e-KYC) ม ก า ร ใชแบบจ าลอง และเทคโนโลยทหลากหลาย อาท การสแกนลายนวมอและใบหนา แพลตฟอรม Peer-to-peer lending เจาแรกของจน Paipaidai15 ใชเทคโนโลยปญญาประดษฐ (AI) คดกรองผกในเบองตน มระบบตรวจสอบตาง ๆ อาท การจบทจรต และการประเมนคณภาพสนเชอ (Credit scoring) เมอผกยนขอสนเชอตามจ านวนและระยะเวลา ทตองการ นกลงทนสามารถลงทนจากระบบจบคสนเชอ16 และม ร ะบบ เ ก บ ข อ ม ล ผ ก เ พ อ พฒ นา แ บบจ า ล อ ง ในการประเมนคณภาพสนเชอ

การบรการ Peer-to-peer lending มความเส ยงต อผใชบรการและเสถยรภาพของระบบการเงน

ความเสยงจากการด าเนนการของ Peer-to-peer lending สามารถจดกลมออกเปน 5 ความเสยงส าคญ ด งแสดงในตารางท 2 และผลส ารวจในประเทศจน สหรฐอเมรกา แคนาดา สหราชอาณาจกร และสหภาพยโรป สะทอนวา ความเสยงทผใชบรการ Peer-to-peer lending มความกงวลมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก อนดบ 1 ภยคกคามทางไซเบอร หรอความเสยงทจะถกโจมตทางอเลกทรอนกส อนดบ 2 ธรกจแพลตฟอรมลม (Platforms’ collapse) จากการขาดความนาเชอถอซงอาจเกดไดจากหลายประการ 14 บางแพลตฟอรม อาท Zopa ไดปดตว buffer fund ไปแลว 15 Paipaidai เรมด าเนนการป 2007 และยงตด 10 อนดบแพลตฟอรมทมมลคาสนเชอสงสดของจนในเดอน เม.ย. ป 2018 ขอมลจาก CAMFI Index Summary Report (April, 2018)

อาท ความไมโปรงใสของแพลตฟอรมจากการหลกเลยง การเปดเผยขอมล ท าใหนกลงทนถอนเงนลงทนออก สงผลใหแพลตฟอรมขาดสภาพคลองอยางหนก และน าไปสการปดตวของแพลตฟอรมในทสด อนดบ 3 การฉอโกง จากบคคลทสาม (Fraud) ดวยวธการตาง ๆ อาท กยมเงนผานชองทางออนไลนดวยตวตนท ไมมจรง ผ ใชบรการแพลตฟอรมกมความก งวลเร องการผดนดช าระหน (Default) ซงเปนความเสยงทผกยมสนเชอจะผดนดช าระหนเปนจ านวนมากโดยเฉพาะในชวงทประสบกบวกฤตเศรษฐกจ และความเสยงทนกลงทนรายใหญ อาท นกลงทนสถาบน จะเขามาแยงการลงทนของนกลงทนรายยอย (Crowding out of retail investors) ท าใหผลตอบแทนโ ด ย ร ว ม ล ด ล ง น อก จ า ก น ห า ก ธ ร ก ร ร ม ก า ร เ ง น บนแพลตฟอรม Peer-to-peer มขนาดใหญและเชอมโยงกบผเลนทางการเงนในวงกวางหรอกบธนาคารมากจะสะสมเปนความเสยงตอระบบการเงนโดยรวม (Systemic risk) การสญเสยเงนลงทนในแพลตฟอรมหนงอาจสงผลตอ สภาพคลองของสถาบนการเงนอน และกระทบตอระบบการเงนในภาพรวมได ซ งความเสยงเหลานควรไดรบ การประเมนและตดตามอยางใกลชด

ตาราง 2 ผลส ารวจความเสยงดานตางๆ ของประเทศจน กลมอเมรกา สหราชอาณาจกร และสหภาพยโรป

Rank

Type of Risk

Chin

a

(Con

sum

er)

Chin

a

(Bus

iness

)

Amer

icas

UK

EU

(Con

sum

er)

EU

(Bus

iness

) 1 Cyber risk 48 46 36 41 35 16

2 Platforms’ collapse risk 34 40 38 32 54 36

3 Fraud 38 45 34 23 27 34

4 Default risk 35 43 24 14 27 24

5 Crowding out of retail investors 10 18 22 8 13 11

หมายเหต: สน าเงน และ สฟา หมายถง มผตอบแบบสอบถามทตอบวามความเสยงสงและสงมาก ในสดสวนมากกวารอยละ 40 และ 30-40 ตามล าดบ

“Americas” รวมทวปอเมรกาเหนอและใต และ “EU” ไมรวม UK ทมา: Cambridge Center for Alternative Finance

16 the Securities and Exchange Commission (2017). FORM F-1 PPDAI Group Inc.



บทเรยนจากตางประเทศ

ในชวง 10 กวาปทผานมานบตงแตทเรมม Peer-to-peer lending มกรณทนาศกษาจากประสบการณของตางประเทศหลายกรณทจะชวยสรางความเขาใจเกยวกบคว าม เ ส ย ง ขอ ง แพลต ฟอร ม Peer-to-peer lending ทอาจจะเกดขนได โดยกรณรนแรงทไดเกดขนจ านวนมากเขาขายเปนความเสยงจากธรกจแพลตฟอรมลม ซงมกมสาเหตมาจากการบดเบอนขอมล อาท การใหสญญา จายผลตอบแทนแกนกลงทนท าใหนกลงทนเขา ใจว า การลงทนในแพลตฟอรมไมมความเสยง และพฤตกรรม การปลอยกทผดวตถประสงคใหกบนกลงทน ซงท าลาย ความเชอมนของนกลงทน และบางกรณผดกฎหมาย ซงน าไปสการปดตวของแพลตฟอรม

กรณแพลตฟอรม Trustbuddy แพลตฟอรมส ญ ช า ต ส ว เ ด น ท ใ ห บ ร ก า ร ใ น แ ถ บ ย โ ร ป เ ห น อ เปนแพลตฟอรมแรกของโลกทเปดตวในตลาดหลกทรพย เมอเดอนตลาคม 2016 แพลตฟอรมเผชญหนากบปญหาลมละลาย เนองจากลกคาขาดความเชอมนจากการแจงขอมลลงทนทไมตรงกบขอมลการลงทนจรง โดยมการปลอยกใหผกโดยไมไดรบอนญาตจากนกลงทน รวมถง ความลมเหลวของเกณฑก ากบดแล ท าใหบรษทถกน าออกจากตลาดหลกทรพย มลคาความเสยหายของนกลงทนทงหมด 4 ลานดอลลาร สรอ. น าไปสกระบวนการลมละลายของแพลตฟอรม และปรบกฎเกณฑใหเขมงวดมากขน

กรณแพลตฟอรม Lending Club แพลตฟอรมสญชาตอเมรกา รปแบบ Stylized notary model ป 2016 เกดปญหาขาดสภาพคลอง และปญหาดานความเชอมน เนองจากมการบดเบอนขอมล อาท การสรางยอดสนเชอปลอม และไมเปดเผยขอมลทจ าเปนแกนกลงทน นอกจากน ผ ก อต งและ CEO มผลประโยชนทบซ อนในกองท น ทแพลตฟอรมจะเขาไปลงทน ท าใหราคาหนในตลาดหลกทรพยลดลงอยางมาก ตามรปท 817 จงมการสงปลด CEO และหนวยงานก ากบดแล สหรฐอเมรกา Department of

17 ตวอยางราคาหนตงแตเปดตว IPO ของแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ขนาดใหญทวโลก อาท Lending Club (สหรฐอเมรกา), PPDAI (ฮองกง) และ Funding circle (สหราชอาณาจกร) ราคาหนของแพลตฟอรม Lending Club

Justice เ ป ด ก า ร เ จ ร จ า ก บ Lending Club ส า ห ร บ การปองกนพฤตกรรมทจะน าไปสการฉอโกงในอนาคต

รปท 8 ราคาปดตลาดของแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ในตลาดหลกทรพยตงแต IPO

ทมา: Yahoo finance

กรณแพลตฟอรม Ezubao แพลตฟอรมสญชาตจนด าเนนการในรปแบบ Credit lender model เรมใหบรการป 2014 ไดรบความนยมจากนกลงทน เนองจากสญญา จายดอกเบยจากการลงทนสงกวาการฝากเงนธรรมดาถง 7 เทา และมความนาเชอถอจากโฆษณาผานชองโทรทศนของรฐบาล (CCTV) ซงในความเปนจรง แพลตฟอรมไดน าเงนลงทน กวารอยละ 95 ไปจายใตโตะใหกบเจาหนาทชนส ง ของรฐบาลแทนการปลอยกใหนกลงทน เมอสาธารณชนทราบความจรง ท าใหนกลงทนขาดความมนใจตอแพลตฟอรม น าไปสการปดตวของแพลตฟอรมในป 2016 นกลงทนเสยหายกวา 9 แสนราย มลคาความเสยหาย 7.6 ลานดอลลาร สรอ. ท าใหผกอตงและผเกยวของของแพลตฟอรมถกจบกม 21 คน น าไปสการออกกฎระเบยบเพมเตม และการก ากบดแลอยางเขมงวดมากขนในประเทศจน

นอกจากปญหาแพลตฟอรมลมเหลว ในป 2018 ประเทศจนก าลงเผชญปญหาผดนดช าระหนกวา 190 พนลานดอลลาร สรอ. ท าใหนกลงทนขาดความมนใจ ในรปแบบการลงทน Peer-to-peer lending ขณะเดยวกน แพลตฟอรมตองเผชญกบกฎระเบยบท เขมงวดขน ซงน าไปสการปดตวของแพลตฟอรมจ านวนมาก หรอทเรยกวา “Default wave 2018” จากรปท 9 แพลตฟอรม

ไดรบผลกระทบจากปจจยเฉพาะในชวงตนป 2016 ซ าเตมจากทศทางราคาหนของหลายแพลตฟอรมทวโลกททยอยปรบลดลงตามความคาดหวงของนกลงทนตออนาคตของอตสาหกรรม Peer-to-peer lending



ทด าเนนการอยเมอตนป 2016 จ านวน 3,313 แพลตฟอรม ไดลดลงครงหนงเหลอ 1,863 แพลตฟอรมในไตรมาส 2 ป 2018 และนกวเคราะหคาดวาในอนาคตแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ในประเทศจนทจะอยรอดมเพยงแค 50 แพลตฟอรมเทานน18

รปท 9 จ านวนแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ด าเนนการปจจบนของจน ป 2016-2018

ทมา: Wangdaizhijia, Citigroup

การก าก บด แล Peer-to-peer lending ของทางการ ไ ม เข มงวดเท าก บการก าก บด แลธนาคารพาณ ชย

แตมทศทางทเขมงวดขน และมความพยายามทจะเพมสมรรถนะการก ากบดแลโดยใช Supervisory technology (SupTech) ใหทนความกาวหนาของ FInTech

หลกการในปจจบน สถาบนการเงนทไมรบเงนฝากจากประชาชน อาท บรษทหลกทรพย และแพลตฟอรม Peer-to-peer lending จะไมถกก ากบดแลเขมงวดและใกลชดเทากบสถาบนการเงนทรบฝากเงนจากประชาชน อาท ธนาคาร เนองจากนกลงทนยนยอมทจะรบความเสยงได ขณะทผฝากเงนตองการการคมครองเงนฝาก และมความเสยงตอระบบการเงนทแตกตางกน โดยการดแลคมครอง นกลงทนในกลมสถาบนการเงนท ไมรบเงนฝากเนนให นกลงทน ได ร บขอมลด านความเส ย งอย า ง เ พ ย งพอ ในการตดสนใจลงทน ไปพรอมกบจบตาดความเสยงตอเสถยรภาพการเงนในภาพรวม กระนน จากกรณตวอยางในตางประเทศแสดงให เหนวา การลงทนกบแพลตฟอรม มความเสยงหลายประการและการดแลนกลงทนและสถาบนการเงนทเกยวของยงท าไมเพยงพอ ซงน าไปสความเสยหาย 18 Citigroup คาดวาจะมแพลตฟอรมทสามารถผานกฎเกณฑใหมของทางการจนไดเพยง 50 แพลตฟอรมจากทงหมด ขอมลจาก A Guide to China’s $9 Trillion Shadow-Banking Maze โดย Wachington Posts (2018)

ของนกลงทนและการสญเสยความเชอมนตอระบบการเงนประเภทน จงเกดกระแสเรยกรองใหหนวยงานก ากบดแลออกกฎเกณฑก ากบความเสยงทอาจจะเกดขนกบลกคามากขน

นโยบายก ากบดแลแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ของประเทศตาง ๆ จงมพฒนาการไปในทศทาง ทเขมงวดขน ทงน ระดบความเขมงวดในการก ากบดแลแตกตางกนในแตละประเทศ สอดคลองกบแนวนโยบายของแตละประเทศตอการสนบสนน Fintech รวมถงระดบความรทางการเงน (Financial literacy) ของประชาชน ในประเทศดวย ดงตารางท 3

ตารางท 3 สรปเกณฑก ากบดแล Peer-to-peer lending

Regulatory Regime

ค าอธบาย ประเทศ (รอยละของประชากรทมความรทางการเงน)

Intermediary Regulation

ก าหนดใหแพลตฟอรม Peer-to-peer lending เปนตวกลาง ตองไดรบใบอนญาตจากทางการ และท าตามกฎขอบงคบอนๆ กอนใหบรการ

UK (67%); Australia (64%); New Zealand (61%); Singapore (59%); Korea Rep (33%); China (28%)

US Model มกฎระเบยบ 2 ระดบทง Federal level และ State level บางรฐไมอนญาตใหม Peer-to-peer อาท Texas และ Ohio บางรฐระบประเภทของนกลงทน ในแพลตฟอรมให เปนรายใหญเทานน อาท California

US (57%)

Banking Regulation

ตองผ านกฎระเบยบเหมอนธนาคารทวไปทกอยางได รบ Banking licenses

Germany (66%); France (52%); Italy (37%)

ทมา: The Standard & Poor’s ratings services global financial literacy survey 2014 และ ธปท.

การก าก บด แลระบบการ เง น Peer-to-peer lending ในสหราชอาณาจกร ซงด ารงบทบาทเปนศนยกลางการใหบรการทางการเงนของโลก มแนวนโยบายทโนมไปทางสงเสรมการสรางนวตกรรมมากกวาการก ากบดแลอยางเขมงวด โดยเลอกใชรปแบบการก ากบดแลดวยตนเอง (Self regulatory organization) สงเสรมให เกดการรวมตวของผ ใหบรการแ พ ล ต ฟ อ ร ม ต ง Peer-to-Peer Financial Association



ในป 2011 เพอก าหนดขอตกลงในอตสาหกรรมรวมกนระหวางแพลตฟอรมทเปนสมาชก กระนน ในภายหลงทางการเขามาก ากบดแลเพมขน โดยในป 2014 หนวยงานก ากบดแลของทางการ Financial Conduct Authority ไดออกกฎเกณฑ อาท จ ากดการลงทนของนกลงทนทวไปใหไมเกนรอยละ 10 ของสนทรพยทลงทนได 19 และใหม Regulatory sandbox ส าหรบตดตามความเสยงทอาจจะเกดจากนวตกรรมทางการเงนใหม ๆ

ประเทศจน เร มตนโดยไ ม มการก ากบดแลอตสาหกรรมน แตทางการไดทยอยออกเกณฑก ากบดแลเพมขนในชวง 2-3 ปทผานมา กระนน กฎเกณฑหลายประการทไดประกาศออกไปยงประสบปญหาการบงคบใชจรงเนองจากมาตรฐานการก ากบดแลของแตละรฐบาลทองถนไมเทากน ทางการจน China Banking and Insurance Regulatory Commission (CBIRC) ไดออกมาตรการสองรอบในชวงป 2016-17 ภายหลงจากเหตการณการใชความรนแรงในการตดตามหน และการปดต วของ Ezubao โดย (1) จดระเบยบใหผกและนกลงทนเปดบญชผานธนาคารตวแทน ใหแพลตฟอรมลงทะเบยนกบหนวยงานก ากบดแลทองถนเพอจ ากดสทธการใหบรการส าหรบแพลตฟอรมทขาดคณสมบต และใหสถาบนการเงนทรบฝากเงนซงรวมถงบรษททใหบรการ e-wallet ทเปนคคากบแพลตฟอรมตองได ร บการอนญาตให ด า เนนธ รก จ ได จ ากทางการ 20 (2) ก าหนดขอบเขตของการท าธรกจของแพลตฟอรม โดยไมอนญาตใหแพลตฟอรมบดเบอนขอมลการลงทนและท าธรกจทน าไปสขบวนการแชรลกโซ อาท การหลอกลวง นกลงทนโดยใชรปแบบการรบประกนผลตอบแทน การใชเงนนกลงทนรายใหมในการจายคนผลตอบแทนใหนกลงทนรายเกา รวมถงก าหนดกฎเกณฑจ ากดความเสยงเพมเตม อาท จ ากดวงเงนสงสดของสนเชอตามประเภทของผก 21 ไมอนญาตใหธนาคารซอสนเชอจากแพลตฟอรมทเสยงมากเกนเกณฑ และไมอนญาตใหแพลตฟอรมเปลยนสนเชอเปน 19 ขอมลจาก P2P Lending Faces Challenges Ahead โดย Fintechnews Singapore (2018) 20 National Internet Finance Association เปนหนวยงานก ากบดแลตนเองในธรกจการเงนออนไลนของประเทศ จดตงโดยธนาคารกลางของประเทศจน 21 จ ากดวงเงนสนเชอสงสดท 159,000 ดอลลาร สรอ. ส าหรบบคคลธรรมดา และ 5 ลานดอลลาร สรอ. ส าหรบนตบคคล

ผลตภณฑทางการเงน อน ๆ ท งน ผ เชยวชาญมองว า การก ากบดแลท เขมงวดมากขนนก าจดแพลตฟอรมทม ความเสยงมากเกนไปออกจากตลาด ซงชวยสรางความเชอมนใหกบประชาชนในการเขามาใชบรการและจะเพมก าไรใหแกอตสาหกรรมโดยรวม22

สหรฐอเมรกา มกฎเกณฑทเขมงวดกวาประเทศจนและสหราชอาณาจกร ดวยระบบการก ากบดแลทขนตอ มลรฐ ท าให Peer-to-peer lending ไมไดรบอนญาตใหด าเนนการในบางรฐ กอปรกบการก ากบดแลภายใตกฎหมายทมอยเดมท าใหธนาคารตองเปนผออกสนเชอ โดยแพลตฟอรมจะแปลงสนเชอทออกโดยธนาคารใหเปนตราสารเปดขายใหแกนกลงทน ซงแพลตฟอรมจ าเปนตองไดรบใบอนญาตจาก Securities and Exchange Commission (SEC) และรฐบาลทองถนเพอด าเนนงานได รวมถงมขอปฏบตใหรายงานขอมลกบทางการอยางสม าเสมอ นอกจากน ยงมหนวยงานของทางการทท าหนาทคมครองผบรโภค23 ซงกตกาตาง ๆ ดงกลาวแนนอนวาชวยลดความเสยงทอาจเกดขนกบผใชงานในระบบการเงน ขณะเดยวกนกเปนตนทนส าหรบการสรางนวตกรรมแพลตฟอรม ในการขอใบอนญาตและการด าเนนงานในระบบการเงน

นอกจากน จากรายงานของ Financial Stability Institute พบวา หนวยงานก ากบดแลหลายประเทศไดเรมมการพฒนาเทคโนโลยเพอน าเขามาใชในการก ากบดแลท เร ยกวา SupTech24 ซ งบางสวนไดน ามาใช ใน การก ากบดแลภาคการเงนจรงแลว เนองจาก FinTech เขามาเปลยนหนาตาของอตสาหกรรมการเงน กอใหเกด การเปลยนแปลงทรวดเรวขนจากผเลนทหลากหลายขน เช อมโยงกนซบซอนข น เล อนราง เสนแบ งระหว า ง ภาคการเงนกบภาคบรการประเภทอน ๆ ท าใหการก ากบดแลในระบบการเงนมขอบเขตทกวางขนและท าไดยากขน นอกจากน ในโลกทซบซอนขนนมขอมลการท าธรกรรม

22 Yang Yifu ผกอตง Renrendai แพลตฟอรม Peer-to-peer lending ของจน ข อ ม ล จ าก Regulations help resolve P2P plight in China โ ดย Global Times (2018) 23 Consumer Financial Protection Bureau และ The Federal Trade Commission 24 รวบรวมจากประกาศของทางการ อาท Australian Securities and Investment Commission (ASIC), Netherland Bank, Monetary Authority of Singapore และ Securities snd Exchange Commission (US)



จ านวนมหาศาลในรปแบบอเลกทรอนกส เกนขอบเขตความสามารถการตรวจสอบของมนษย SupTech ชวยเพมผลตภาพและลดตนทนในการก ากบดแล ซงชวยใหการก ากบดแลสามารถกาวขามสมรรถนะเดมได โดยเฉพาะการก ากบดแล Peer-to-peer lending ผาน 2 กระบวนการ ดงน 1) กระบวนการจดเกบขอมล การดงขอมลจากระบบเทคโนโลยสารสนเทศแพลตฟอรมโดยตรง และการรวบรวมเรองรองทกขผานระบบหนยนตโตตอบสนทนาอตโนมต อาท ธนาคารกลางส งคโปร ไดน า Machine learning มาใชตรวจสอบขอผดพลาดของขอมล เพอเพมคณภาพของขอมลจากขอมลทดงมาจากแพลตฟอรมโดยตรง 2) กระบวนการวเคราะหขอมลอตโนมตท าใหสามารถตอบสนองตอความเสยงตาง ๆ ไดทนท น าขอมลทถกจดเกบจากแหลงตาง ๆ มาวเคราะหเพอลดความเสยงของแพลตฟอรม ตรวจสอบทจรต และแจงเตอนตามเวลาจรง อาท ทางการของออสเตรเลยไดน า SupTech มาใชในการก ากบดแลตามเวลาจรง สามารถรายงานความผดปกตไดทนท ไปพรอมกบการเรงพฒนากระบวนการตรวจสอบทจรตในการท าธรกรรม25

ในประเทศไทย ภาครฐ ได เหนศกยภาพของเทคโนโลยทางการเงน ใหม โดยเฉพาะ Peer-to-peer lending เพอเสรมประสทธภาพการด าเนนธรกจของ SMEs และเปนทางเลอกใหแกนกลงทน กระทรวงการคลงจงไดอนญาตใหน ตบ คคลสามารถท าธ รก จ Peer-to-peer lending จากประกาศเรอง กจการทตองขออนญาตตามขอ 5 แหงประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 58 (เรอง ธรกจระบบหรอเครอขายอเลกทรอนกสส าหรบธรกรรมสนเชอระหวางบคคลกบบคคล) โดยรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเปนผ ใหใบอนญาตการประกอบธ รก จ ระบบหร อ เคร อข า ยอเลกทรอนกสส าหรบธรกรรมสนเชอระหวางบคคลกบบคคล (Peer-to-peer lending platform) ซงผทจะประกอบธรกจตองมคณสมบตตามทก าหนด และตองเขารวมทดสอบและพฒนานว ตกร รมท น า เ ทค โน โลย ใหม ม าสน บสน น ก า ร ใ ห บ ร ก า ร ท า ง ก า ร เ ง น ( Regulatory Sandbox) กอนยนขอรบใบอนญาต โดยประกาศกระทรวงการคลง ใหอ านาจธนาคารแหงประเทศไทยท าหนาทก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการประกอบธรกจเพมเตม

25 Australia Securities and Investment Commission

ปจจบนธนาคารแหงประเทศไทยอยระหวางการพจารณาออกประกาศเพอก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเง อนไขในการประกอบธรกจ peer to peer lending platform โดยมงเนนการดแลความเสยงทอาจเกดขนกบเสถยรภาพระบบการเงนไทยและปกปองผลประโยชนของผบรโภคเปนส าคญ

บทสรป

เทคโนโลยทางการเงน Peer-to-peer lending เกดขนมาเพอตอบโจทยทางการเงนส าหรบผทตองการสนเชอและนกลงทน โดยเขามาเปนตวกลางทางการเงน ท าหนาทตอบสนองความตองการ และลดความไมสมมาตรข อ ง ข อ ม ล ร ะ ห ว า ง ผ ก แ ล ะ น ก ล ง ท น ด ว ย ต น ท น การด าเนนงานทต ากวา และใหผลตอบแทนแกผกและ นกลงทนไดสงกวาธนาคาร เทคโนโลยทางการเงน Peer-to-peer lending นบวาเปนการเพมผลตภาพของอตสาหกรรมการเงน (Productivity) และเพมการเขาถงบรการทางการเงน (Inclusivity) โดยเฉพาะกจการขนาดเลกทเขาไมถงสนเชอของธนาคาร

กระนน ประสบการณจากตางประเทศแนะว า ผใชบรการทางการเงนบนโลกออนไลนนมความเสยงจากการถกโจมตทางไซเบอร แพลตฟอรมลม และการฉอโกงอน ๆ ซงสามารถเกดขนไดบอยและสรางความเสยหายอยางมากตอนกลงทน และอาจกลายเปนความเสยงทางการเงนทงระบบได เทคโนโลยทางการเงนใหมนจะเปนระบบการเงนทด ไดจ าเปนตองมระบบการตดตามและการก ากบดแลทเหมาะสมและเทาทน เพอสามารถคมครองผลประโยชนของผใชบรการ และสรางความเชอมนตอระบบการเงนใหม ดงนน หนวยงานก ากบดแลจ าเปนตองมความเขาใจระบบการเงนทก าลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว และรเทาทนความเสยงทตามมา โดยมการใชเทคโนโลยทเหมาะสมในการก ากบดแล เพอสรางภมคมกน (Immunity) ใหกบระบบเศรษฐกจและการเงน



ภาคผนวก : เทคโนโลยกบการเปล ยนรปแบบการใหบรการทางการเงน

เทคโนโลยทางการเงน (FinTech) ไดเขามาเปลยนรปแบบการใหบรการทางเงนอยางมนยส าคญตลอด ชวงศตวรรษทผานมา ตงแตการเรมใชบตรเครดตในป 1958 การถอนเงนผาน ATM ทเรมในป 1967 การโอนเงนดวยระบบอเลกทรอนกสทเรมในป 1978 การท าธรกรรมทางการเงนผานโทรศพทมอถอทเรมในป 1999 ซงสงเกตไดวา เทคโนโลยไดเขามาชวยลดขอจ ากดการบรการทางการเงนหลากหลายดานไมวาจะเปน การช าระเงน การโอนเงน การกยมเงน การฝากเงน รวมถงการเปนตวแทนธนาคารเพออ านวยความสะดวกใหประชาชนสามารถเขาถงบรการทางการเงน ซงสามารถยกระดบคณภาพของสงคมโดยรวมได

เทคโนโลยทถกน ามาใชในการใหบรการทางการเงน มความหลากหลาย ตวอยางเทคโนโลยในระดบงาย ๆ อยางเชน การสงขอความผานโทรศพทมอถอปมกด หรอทเรยกวา M-pesa ระบบการเงนผานโทรศพทมอถอ ถกน ามาใหบรการทางการเงนในเคนยาตงแตป 2007 ในปจจบน M-pesa สามารถท าธรกรรมทางการเงนไดอยางหลากหลายผานการสงขอความ รวมถงการเชอมตอการใหบรการกบรานคาตวแทนทอยในพนท ซงชวยลดขอจ ากดในการเขาไมถงสาขาธนาคารของประชาชนในพนทชนบท

ปจจบนระดบการพฒนาของเทคโนโลยเตบโตอยางรวดเรว และมการเกบขอมลจ านวนมหาศาล ท าใหเกดบรการทางการเงนในรปแบบดจทลทมความหลากหลาย ครอบคลมการบรการทางการเงนไดเกอบทกสวน จากรายงานของ PwC26 พบวาตวแทนธนาคารมองวาลกคาสวนใหญไดหนมาใชเทคโนโลยทางการเงนในดานการช าระเงน การโอนเงนกองทน การบรหารเงนสวนบคคล และสนเชอสวนบคคล แลวในสดสวนรอยละ 84 68 60 และ 56

26 Global fintech report 2017 โดย PwC

ตามล าดบ และ KPMG27 พบวา เงนลงทนในธรกจเทคโนโลยทางการเงนไดเพมขนทกปตงแตป 2012 โดยในครงปแรกของป 2018 มลคาเงนลงทนไดเพมขนมาสงสดท 57.8 พนลานบาท ซงมาจากการลงทนในกลมดานการช าระเงนเปนหลก

รปท 10 มลคาเงนลงทน Fintech ป 2012-2018

ทมา: KPMG

ในอนาคต เทคโนโลยทถกมองวาจะกอใหเกดการเปลยนแปลงในระบบการเงนอยางมนยส าคญประกอบดวย

1) Blockchain จากการส ารวจผบรหารโดย PwC กวารอยละ 56 เชอวา ความเสยงทนาเปนกงวลมากทสด คอ ความเสยงดานไซเบอร ซงเทคโนโลย Blockchain จะเขามาตอบโจทย โดย Decentralized digital ledger เพมความนาเชอถอ ความโปรงใส และความปลอดภยใหกบลกคา

2) Artificial Intelligence (AI) ปญญาประดษฐทเขามาท าหนาทใหบรการลกคา และตรวจจบการฉอโกง รวมถงการชวยตดสนใจลงทนแทนดลยพนจของเจาหนาท อาท บรษทแพลตฟอรม Peer-to-peer lending ในจน PPDAI ใช AI ในการวเคราะหความนาเชอถอของผก และสามารถเสนอแนะการลงทนใหแกลกคาไดทนท ซงเพมประสทธภาพในการใหบรการและลดตนทนการจางงาน

3) Robotic process automation หนยนตในภาคการเงนจะมความซบซอนมากขน จากเครองรบจายเงน

27 The Pulse of Fintech 2018 โดย KPMG



อตโนมต เปนหนยนตทเขาใจความตองการของลกคา และชวยในการตดสนใจทางการเงนได อาท Bank of America เปดตว Erica ผชวยทางการเงนในรปแบบดจทล เ พอใหบรการลกคาของธนาคาร

4) Data infrastructure เทคโนโลยทสนบสนนการใช Big data อาท Public cloud และ Application Programming Interface (API) รองรบขอมลสวนบคคลในหลากหลายมตมากขน อาท ขอมลการช าระเงนตาง ๆ ยอดรวมคางช าระสนเชอ ขอมลในเครอขายสงคมออนไลนตาง ๆ ขอมลการใชจาย หรอขอมลอน ๆ ทชวยใหเขาใจพฤตกรรมของลกคามากขน และชวยใหสามารถเขาถงขอมลดงกลาวไดจากทกททวโลก ตวอยางการใชเทคโนโลย เชน บรษท Ant financial ใชระบบ Cloud เพอเกบและเชอมโยงขอมลจากฐานขอมลภายในอาท ขอมลสนคาทลกคาซอ การช าระคนหน และการออมของลกคา

5) Biometrics and Identity management เทคโนโลยในการยนยนตวตนลกคา ผานการสแกนลายนวมอ รมานตา หรอใบหนา เพอเพมความปลอดภยและความสะดวกในการใหบรการทางการเงนตาง ๆ โดยเฉพาะการเปดบญชใหม และการยนยนการท าธรกรรมออนไลน ซงท าใหการใหบรการทางการเงนสามารถท าผานอปกรณอเลกทรอนกส เออใหสามารถมธนาคารในรปแบบดจทลไดอยางเตมรปแบบ ซงลดความจ าเปนในการใชบรการทสาขาของธนาคาร และลดตนทนการใหบรการ

6) Quantum computing Vern Brownell จ า ก D-Wave กลาวในงาน AI.Toronto 2017 ไววา Quantum computing จะเปนอนาคตของวงการคอมพวเตอรเพราะรปแบบ bits จากเดมจะเปล ยนเปน qubits ซ งท า ใหสามารถค านวณไดเรวกวาและใชพลงงานนอยกวาดวย ท าใหการประมวลผลตาง ๆ ท าไดรวดเรวมากขน

บทความนส าเรจลลวงไปดวยด เพราะค าแนะน าและความชวยเหลอจาก คณจตเกษม พรประพนธ คณยพน เรองฤทธ และทมนโยบายธรกจสถาบนการเงน และกลมธรกจ สถาบนการเงน ฝนส. คณปญจพฒน ประสทธเดชสกล คณรจา อดศรกาญจน คณธญญฉตร รงศรสวสด คณวรลกษณ สงหเดช คณปรารถนา เจยรกลประเสรฐ คณจรฐ เจนพงพร คณพชรพร ลพพฒนไพบลย คณนธสาร พงศปยะไพบลย รวมถงผทรงคณวฒจากหนวยงานภายนอก ทชวยใหงานนมความสมบรณมากยงขน รวมถงความชวยเหลอจากทม FAQ Editors ทง 3 ทาน คณณฐา ปยะกาญจน ดร. สรช แทนบญ และ ดร. นครนทร อมเรศ ผเขยนขอขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทน

Contact author : พรชนก เทพขาม เศรษฐกร ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงน [email protected]

References: Adrina, D. and W. Dhewantoa (2018). “Regulating P2P lending in

Indonesia: lessons learned from the case of China and India”, Journal of Internet Banking and Commerce, vol. 23, no.1.

Bank of Canada (2017). “Peer-to-peer lending : an emerging data gap in shadow banking”

Berg, T. et.al (2018). “On the rise of fintechs credit scoring using digital footprints”.

Broeders, D. and J. Prenio (2017), “Innovative technology in financial supervision (suptech) – the experience of early users”

Bank for International Settlement (2017), “Fintech credit market structure, business models and financial stability implication”.

Lust, D. (2017). “Analysis of scoring in Peer-to-peer lending : determinants of loan default”.

Navaretti, G. et.al. (2017). “Fintech and banks: friends or foes?”.

Nemoto, N. et.al. (2019). “Optimal Regulation of P2P lending for small and medium-sized enterprises”.

Oxera Compelling Economics (2016). “The economics of Peer-to-peer lending”, Oxera Consulting LLP.

The Economist (2014). “Peer pressure”, December 11th.

faq - bank of thailand · 2019-07-25 · faq issue 148...

Documents