ausflugskarte teutoburger wald 24 ausflugsziele 2013

B3

B51

B251

B1

B236

B251

B241

B480

B214

B214

B515

B516

B55

B68

B70B442

B239

B252

B233

B215

B7

B219

B64

B63

B239

B480

B65

B475

B238

B83n

B83

B54

B7

B68

B475

B61

B61

B213

B61

B7

B1

B68

B80

B64

B65

B7

B58

B68

B450

B61

B218

B514

B475

B83

B83

B66

B214

B61

B239

B7

B63

B64

B218

B51

B54

B66

B482

B214

B233

B55

B229

B65

B252

B61

B58

B69

B65

B1

B481

B513

B1

B1

B61n

B217

B239

B239

B61

B6

B6

B441

B252

B7

B219B83

B442

B64

B64

B214

B239

B516

B497

B214

B65

B476 B1

B241

B229

B54

B475

B1

B51

B51B402

B64

Preußisch Velmerstot468

46

44

2

2

33

2

44

445

46

2

44

33

45

33

2

30

1

44

1

1

30

2

1

2

44

1

Ems

Lippe

Alme

Aabachtalsperre

Diemel

Diemel

Lippe

Emmer

Mittellandkanal

Aa

Afte

Aa

Hase

Dortmund-Em

s-Kanal

Mittellandkanal

Gro

ße A

ue

Große Aue

Else

HaseDüte

Aa

LippeLippe

Emmerstausee

Werre

Wer

re

Bega

Weser

Weser

Weser

Wes

er

Nethe

Neth

e

Mittellandkanal

SteinhuderMeer

Dümmer

E331

E30

E30

E34

E37

E37

E37

E30

E34

E30

E34

E331

E34

E37

E331

E331

E37

E37

E34

E331

E37

Bad Holzhausen

Flughafen Paderborn-Lippstadt

10 km0

Bad Iburg

Erwitte

Brilon

Bad Driburg

Versmold

Bad Nenndorf

Hofgeismar

Marsberg

Balve

Brakel

Höxter

Sendenhorst

Oerlinghausen

Drensteinfurt

Steinheim

Wolfhagen

Lichtenau

Lügde

Hessisch Oldendorf

Rüthen

Bad Münderam Deister

Büren

Werther (Westf.)

Beverungen

Ennigerloh

Rehburg-Loccum

Hörstel

Sassenberg

Telgte

Preußisch Oldendorf

Petershagen

HarsewinkelBlomberg

Bad Wünnenberg

Olsberg

Delbrück

Fröndenberg/Ruhr

Trendelburg

Bad Karlshafen

Zierenberg

GrebensteinImmenhausen

Willebadessen

Volkmarsen

Liebenau

Schieder-Schwalenberg

Fürstenau

Rodenberg

Freren

Sachsenhagen

Dissen am Teutoburger Wald

Borgholzhausen

Nieheim

Tecklenburg

Bodenwerder

Bersenbrück

Borgentreich

Marienmünster

Barntrup

Diemelstadt

Verl

Hagen am Teutoburger Wald

Altenbeken

KalletalBad Laer

Langenberg

Schlangen

Borchen

Stemwede

Bad Essen

Hövelhof

Dörentrup

Herzebrock-Clarholz

Bad Rothenfelde

Extertal

Lienen

Hüllhorst

Wadersloh

Hasbergen

Hille

Steinhagen

Rödinghausen

Hilter am Teutoburger Wald

Leopoldshöhe

Neustadt amRübenberge

Barsinghausen

Lohne (Oldenburg)

Diepholz

Emsdetten

WarsteinSchwerte

BadPyrmont

Beckum

Enger

Rietberg

Springe

Bramsche

BadLippspringe

PortaWestfalica

GesekeWaltrop

SchloßHolte-Stukenbrock

Löhne

Meschede

Werne

Warendorf

Holzwickede

Seelze

Sundern (Sauerland)

Oelde

Stadthagen

Lübbecke

BündeGeorgsmarienhütte

Melle

Obernkirchen

Hemer

VlothoHiddenhausen

Nienburg(Weser)

Selm

Rheda-Wiedenbrück

Espelkamp

Dinklage

Spenge

Halle(Westf.)

Holzminden

Rahden Wunstorf

SoestKamen

BadArolsen

Greven

Bückeburg

Werl

Warburg

Salzkotten

Rinteln

Bönen

LengerichBad

Oeynhausen

Steinfurt

Lemgo

Kirchlengern

Lage

Vellmar

Horn-Bad MeinbergAugustdorf

Bielefeld

Dortmund

Münster

Rheine

Herford

Gütersloh

Ahlen

Osnabrück

Minden

Ibbenbüren

Hameln

Lippstadt

Unna

Hagen

Iserlohn

Hamm

Bergkamen

Paderborn

Detmold

Kassel

Menden (Sauerland)

BadSalzuflen

Lünen

T e u t o b u r g e r Wa l d

W i e h e n g e b i r g e

Eg

ge

ge

bi r g

e

S e n n e

01

22

21

09

10

12

13

20

23

24

14

15 16 17

18

19

1210

11

09

0708

06

13

02 05

03 04

11

08

07

05

02

01

06

03

04

V

V

VV

VV

V

V

V

ExcursiEkaartEn

H erman nsHöH en & Co.

Wandelregio TeutoburgerwoudWandelaars komen en gaan. Degenen die naar het Teutobur-gerwoud komen, gaan uitgerust weg. De talrijke wandelroutes zijn uitstekend bewegwijzerd. Ze lopen door twee natuurparken naar schitterende uitzichten en bezienswaardige plaatsen. De „Hermannshöhen“ behoren tot de „TopTrails of Germany“ en bestaan uit de „Hermannsweg“ en de „Eggeweg“. Allebei zijn ze voorzien van het keurmerk „Qualitätsweg Wanderba-res Deutschland“. Ook de „Viaduct-wandelroute“ en de „Hansaweg“ zijn van dit keurmerk voorzien. Meer informatie en tips over wandel,- en fietsroutes zijn te vinden opk �www.teutoburgerwald.de/wanderregionk �www.hermannshoehen.de�

VitalWan derWelten

Gezondheidsexcursies Gezondheid uit de natuur maakt de Teuto tot geneeskrachtige tuin van Duitsland: frisse lucht en geneeskrachtige veengebieden. Thermenbaden en opwekkende Kneipp-sauna’s. Het vitaliserende mineraalwater en de zoutwater-bronnen, waarvan het water in de

Gradeerwerken verdampt. Het prachtige landschap vitaliseert en ontspant al bij de eerste aanblik. Al deze sterke punten komen samen in de arrange-menten van de VitalWanderWelt, die de wandelin-gen met fitness,- ontspannings,- en yogaoefeningen combineert. De twee tot 14 kilometer lange routes zorgen voor geschikte wandelingen. Het Teutobur-gerwoud biedt talrijke mogelijkheden om op een gezonde manier te ontspannen. Meer informatie via k www.teutoburgerwald.de/gesundheitsorte�k www.vitalwanderwelt.de

exCu rsi e met of zon der e-bi ke

Fietsregio TeutoburgerwoudBinnen het goed uitgebouwde fietsnetwerk kan zowel de beginnende als de geoefende fietser kiezen uit passende fietsroutes en een groot aantal excur-sies. Deze meerdaagse routes zijn onderdeel van regionale themaroutes zoals bijvoorbeeld de Kloster-

Garten-Route, Mühlenroute, Wittekindsroute, Paderborner Land Route, Grünes Netz Bielefeld, Fürstenroute Lippe en de Der Picknicker. Wie niets wil missen, kan bij een van de „movelo“-stations of bij andere aanbieders een

E-bike huren. Dankzij de extra aandrijving komt de fietser sneller over de berg heen en heeft daardoor de mogelijkheid om aan uitgebreidere en avontuurli-jkere dag-etappen deel te nemen. Meer uitstapjes en tips zijn te vinden op k www.radregion-teutoburgerwald.de�

en in de TEUTO_Navigator via k www.teutoburgerwald.de/navigator

Welln essPlus teutobu rgerWou d

Wellness, baden, thermenEven weg uit de dagelijkse sleur – en meer dan dat: het Teutoburgerwoud blijft u verwennen. Met regionale en wereldse wellness-behandelingen, met een weldadig landschap, gevarieerde cultuur en een goede gastro-nomie. Een paar dagen er tussenuit, even ontspannen, genieten van de rust – en daarna helemaal opgeladen

en vol energie weer aan het werk. Het effect van de thermen en baden van het Teutoburgerwoud werkt nog lang na. De weg naar wellness is niet lang: vanaf een groot aantal steden is de Teuto makkelijk en snel

te bereiken. Verschillende dagarrangementen zorgen voor een korte ontspanning. Meer informatie viak �www.teutoburgerwald.de/wellnessurlaubk �www.wellnessplus-teutoburgerwald.de

teuto_naVigator

Het interactief plannen van verschillende uitstapjesDat vindt men alleen in het Teutoburgerwoud. Ge-schikt voor zowel losse excursies als voor bijzondere combinaties: van stadscultuur tot landelijk genot en van historische monumenten en moderne architec-tuur tot klassiekers en geheime tips. Wie thuis al zijn uitstapjes en culturele belevenissen wil plannen, vindt in de interactieve kaart de „TEUTO_Navigator“ allerlei informatie, routevoorstellen en tips. Ook kan men de smartphone-app „Mein Teuto“ gratis downloaden. Te vinden opk www.teutoburgerwald.de/navigator�k www.teuto-navigator.de

meer i n formati eteutoburger Wald tourismus | oWl gmbH Jahnplatz 5 | 33602 Bielefeld | DuitslandTel.: +49(0)521. 9673325info@teutoburgerwald.dewww.teutoburgerwald.de

GERRY WEBER SPORTPARK HOTELRoger-Federer-Allee 6 (voorm. Weststraße 16)

D-33790 HalleWestfalenTelefoon +49 (0) 5201 899-0Fax +49 (0) 5201 899-440

www.gerryweber-sportparkhotel.deinfohotel@gerryweber-world.de

WELLNESS & BEAUTY

Beauty- en wellness-oase van ruim 1.000 m2 Bio- en kelosauna

Damessauna met stoombad en Finse saunaPoollandschap met jacuzzi-ligbedden

Cosmetische gezichts- en lichaamsbehandelingen, pedicure en manicureKlankschaalmassage en LaStone-therapie

HOTEL, SPORT & EVENEMENTEN

4 sterren-hotel101 kamers/5 suites

Moderne conferentie- en feestzalenHistorisch spiekergebouw

Terras aan het meer met mediterrane flairFitnessruimte, tennis-, squash- en badmintonbanen

Golfterrein met 27 holesEvenementen en concerten in het GERRY WEBER STADION

RESTAURANT “LA FONTANA”

Mediterrane keuken van topklasseSunday Lunch

SeizoensgerechtenFront Cooking

Gourmet WellnessGastronomie op locatie

Premium Catering

1228018_ImageAZ_SPHotel_105x210_nl_vg_RZ.indd 1 03.05.13 09:22

geneeskrachtige planten en bloemenpracht

De botanische tuinen van Gütersloh ontvangt regelmatig onderscheidingen. In 2012 ontvingen ‘de tuinen’ de internationaal gerenommeerde Green Flag Award. De reden hiervoor kunnen de bezoekers zelf ervaren in acht thematuinen. Dit kan ook in de apothekerstuin met meer dan 100 geneeskrachtige kruiden, waar diens helende werking wordt toegelicht. De lavendeltuin biedt een ontspannen genot voor alle zintuigen. Een architectonische blikvanger is het licht doorlatende Palmenhaus-Café.

bezoekersadresParkstraße / Am Stadtgarten33332 Gütersloh | Duitsland 

informatieServiceCenter van Gütersloh Marketing GmbHBerliner Straße 6333330 GüterslohDuitslandTel.: +49(0)5241. 21 13 60info@guetersloh-marketing.dewww.tourismus.guetersloh.de

met het openbaar vervoer:Vanaf het „Zentrale Omnibus-Betrieb“ (ZOB) bij centraal station Gütersloh:  Ma – vrij: bus 202 tot aan Am AngerZa / zon,- en feestdagen:  bus 222 tot aan Am Anger

botanisCHe tuinen 07

Wildpark en wandelingen met de boswachter

Europese bizons, edelherten, wilde paarden en everzwijnen – bezoekers van het milieueducatie-centrum van Wald und Holz NRW kunnen deze normaal gesproken schuwe bosbewoners van dichtbij beleven. In een idyllisch dal aan de rand van de zuidelijke Egge ligt het uitgestrekte wildpark, waar de dieren leven. Boswachters organiseren rondleidingen door het wildpark en de bossen en vertellen hierbij van alles over de natuur en de economische betekenis van het bosgebied.

bezoekersadres / informatieWald und Holz NRWRegionalforstamt HochstiftInformatiecentrum HammerhofWalme 5034414 Warburg-ScherfedeDuitslandTel.: +49(0)5642. 94 97 50hammerhof@wald-und-holz.nrw.dewww.wald-und-holz.nrw.de/hammerhof

openingstijdenCafé im Hammerhof  di – za vanaf 14 uur,  zo vanaf 9 uur  

met het openbaar vervoerVanaf station Warburg-Scherfede bus 506 (zondag van mei t/m oktober ook de Wisent-lijn) tot  aan Scherfede-West resp.  Hammerhof

HammerHof Informatiecentrum 12

avontuurlijke fietstocht langs molens, burchten en internationale waterenDe schitterende en afwisselende fietstocht de Wittekindsroute loopt over 142 kilometer door het Wittekindsland rondom Herford. Tot de talrijke bezienswaardigheden langs de route behoren onder andere het Hücker Moor met het meer, de gradeerwerken, historische molens, het waterslot Ulenburg en het Aqua Magica terrein. Onderweg liggen bezienswaardige stadjes met leuke restau- rants en cafeetjes. De route kan afgelegd worden in vier verschillende dag-etappen. Voor een ontspan- nen dagtocht zijn ook kortere deelroutes mogelijk.

informatieVVV Wittekindsland Lange Straße 11132602 VlothoDuitslandTel.: +49(0)5733. 88 11 89info@wittekindsland.dewww.fahr-im-kreis.de

fietsroute-brochureBiologische Station Ravensberg im Kreis Herford e. V. Am Herrenhaus 2732278 Kirchlengern DuitslandTel.: +49(0)5223. 78 250info@bshf.de

met het openbaar vervoerVanaf verschillende stations: Mesch-Neue Mühle, Bad Oeynhausen, Bünde, Bruchmühlen, Bad Salzuflen, Vlotho

Wittekindsroute 05

over rotsen en waterTachtig meter boven de rivier de Wezer biedt de Wezer-Skywalk een indrukwekkend uitzicht over het Wezerdal. Dit dal ligt tussen Bad Karlshafen en Würgassen. Het panoramaplatform is letterlijk het hoogtepunt van het district Höxter. De weg hiernaartoe loopt dwars door de oeroude bossen van het beschermd natuurgebied „Hannoversche Klippen“, gelegen in drie deelstaten, Noordrijn-Westfalen, Nedersaksen en Hessen. Gezinnen kunnen het avonturenpad Holzweg beklimmen. Onderweg vertelt het ‘vliegend hert’ Klippi allerlei leuke wetenswaardigheden over de bossen.

bezoekersadresParkeerplaats „Holzweg“  Würrigser Strasse 4 | 37688 Beverungen-Würgassen Duitsland  Parkeerplaats direct aan de Weser-Skywalk (51,6510°N, 9,4356°O)

informatieVVV BeverungenWeserstraße 1237688 Beverungen | Duitslandtourist.information@ beverungen.deTel.: +49(0)5273. 392-0www.beverungen.dewww.erlesene-natur.de

met het openbaar vervoerDichtstbijzijnde stations:  Lauenförde en Bad Karlshafen Bus 220 vanaf Beverungen tot aan halte „Bürgermeister-Rox-Platz“

Wezer-skYWalk 13

een driehoekige burcht en veel geschiedenis

De Wewelsburg, de enige burcht in Duitsland in de vorm van een driehoek, is het kenmerk van het Paderborner Land. Prins-bisschop von Fürstenberg liet de burcht tussen 1603 en 1609 opnieuw bouwen en integreerde daarbij oudere bouwwerken in de stijl van de late renaissance. Tegenwoordig bevinden zich hier een jeugdherberg, het Historisch Museum van de hoogstift Paderborn en het herdenkingscen-trum Wewelsburg met de vaste tentoonstel-ling Ideologie en terreur van de SS.

bezoekersadres / informatieStreekmuseum WewelsburgBurgwall 1933142 Büren-WewelsburgDuitslandTel.: +49(0)2955. 76 220www.wewelsburg.de

openingstijdenDi – vrij 10 – 17 uurZa, zo en feestdagen 10 – 18 uurMaandag gesloten

met het openbaar vervoerVanaf station Paderborn met bus 460 richting Büren-Wewelsburg  tot aan de school

WeWelsburg 11

fietstochten langs de schoonheden van het Paderborner landDe 252 kilometer lange fietsroute verbindt de schoonheden van de natuur en de talrijke culturele monumenten van het Paderborner Land. Fietsers genieten van de lange weg door het heidelandschap van de Senne en de bossen van het Eggegebergte. Men fietst langs de bronnen van de Ems en de Pader, de machtige Wewelsburg en het imposante spoorwegviaduct in Altenbeken. De fietsroute is bijna volledig van het autoverkeer afgesloten. Langs de verschillende fietspaden is de Westfaalse gastvrijheid ruimschoots te vinden.

informatieVVV Paderborner Land Königstraße 1633142 BürenDuitslandTel.: +49(0)2591. 97 03 00info@paderborner-land.de www.paderborner-land.dewww.facebook.com/ paderbornerland

met het openbaar vervoerStation Hövelhof:  start direct vanaf het station  Centraal station Paderborn:  richting centrum – DomplatzStation Salzkotten:  ca. 100 m richting Verner StraßeFietsbussen zie www.nph.de

Paderborner land route 10

steen op steen

Een historische steenfabriek uit begin 20ste eeuw met een origineel inventaris vormt het hart van het LWL-industriemuseum. Het in 1979 stilgezette bedrijf, een nog altijd belangrijk deel van Lage, brengt deze bedrijfstak weer tot leven. Een historische treinwagon en het voormalige arbeidersverblijf vertoont de reis- en leefom-standigheden van de Lippische pannenbakkers, die tijdens de zomer met duizenden tegelijk buiten de regio gingen werken.

bezoekersadres / informatieLWL-Industriemuseum  Steenfabriek LageSpikernheide 7732791 LageDuitslandTel.: +49(0)5232. 94 900ziegelei-lage@lwl.orgwww.lwl-industriemuseum.de

openingstijdenDi – zo en feestdagen 10 – 18 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Lage de  Westfalenbahn RB 72, bus 942  (B.S-Hölserheide, Pivitsort) tot  aan halte Ziegeleimuseum,  ca. 10 minuten lopen

steenfabriek-museum LWL-Industriemuseum 06

schepen over de kanaalbrugDe kanaalbrug, die het Middellandkanaal over de Wezer voert, is de best bezochte technische bezienswaardigheid in de regio. Via een goed bewegwijzerde rondweg of tijdens gegidste rondleidingen maken bezoekers kennis met de bijna 100 jaar oude kanaalbrug. Startpunt is het informatiecentrum bij de schutsluis. Naast een bezienswaardige tentoonstelling beschikt deze ook over een gezellige bistro. Niet ver hiervandaan kunnen bezoekers terecht voor een rondvaart met een passagiersschip.

bezoekersadresSympherstraße 1632425 Minden | Duitsland

informatieMinden Marketing GmbHDomstraße 232423 Minden | DuitslandTel.: +49(0)571. 82 90 659info@mindenmarketing.dewww.minden-erleben.de

openingstijdenTentoonstelling in het informatie-centrum april – okt.,  dagelijks 9 – 17 uur, zon,- en  feestdagen tot 18 uur Rondleidingen: Iedere eerste en derde zondag in de maand van april t/m oktober.  Reserveren aanbevolen.

met het openbaar vervoer:Vanaf station Minden alle bus- lijnen naar ZOB, bij ZOB over-stappen op lijn 501 tot aan halte Parkhotel, dan te voet richting de Hohlweg tot aan de Schachtschleuse

kanaalbrug minden 04

een ridderzaal voor bisschoppen

Toen Sophie Charlotte, eerste koningin in Pruissen, hier in 1668 ter wereld kwam, waren Slot Iburg en de benedictijnenabdij al 600 jaar oud. Tijdens een rondleiding kunnen bezoekers meer te weten komen over de geschiedenis van deze ooit weerbare residentie. Pronkstuk is de barokke ridderzaal met perspectivische plafondschilderingen en de portretten van de bisschoppen en prins-bisschoppen die hier tot 1673 woonachtig waren. De archeologische tentoonstelling van het slotmuseum is zeker de moeite waard.

bezoekersadresSchlossstraße49186 Bad IburgDuitsland

informatieVVV Bad IburgAm Gografenhof 349186 Bad IburgDuitslandTel.: +49(0)5403. 40 466tourist-info@badiburg.dewww.badiburg.de

openingstijden Rondleidingen: za + zo 15 uur (april – okt ook vrij 15 uur)Museum: vrij – zo 14:30 – 17 uurRittersaal: Mai – Oktober  ma – do 14 – 16 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Osnabrück met  bus 465/466

slot iburg 02

Van gloeiende massa tot aan de finishing touchIn de glastoren van Gernheim kunnen bezoekers dagelijks zien hoe uit een gloeiendhete glas- massa verschillende vazen en kommen worden gemaakt en hoe deze daarna worden afgewerkt met slijp,- en graveerwerk. Het industriële monument uit 1826 is uniek in zijn soort. Behalve een ontdekkingstocht door de 700 jaar oude glas-geschiedenis biedt het museum bovendien een blik op het dagelijks leven van de mensen van toen. Te zien zijn bijvoorbeeld de oudste arbeidershuisjes van Westfalen, het fabriekshuis en de mandenvlechterij.

bezoekersadres / informatieLWL-Industriemuseum  Glashütte GernheimGernheim 1232469 Petershagen DuitslandTel.: +49(0)5707. 93 110glashuette-gernheim@lwl.orgwww.lwl-industriemuseum.de

openingstijdenDi – zo 10 – 18 uur  kassa sluit om 17:30 uur

met het openbaar vervoerMinden/Westf. Centraal station:  bus 501 vanaf Minden richting Petershagen tot aan Petershagen Marktplatz, dan met bus 530  richting Uchte of per taxibus  (reserveren aanbevolen) tot aan halte „Petershagen-Ovenstädt Gernheim“

glasHütte gernHeim LWL-Industriemuseum 03

„Hockendes Weib“ en broedende oehoesWandelen en bewonderen – de indrukwekkende klippen van Dörenther bieden een veelzijdige natuurbelevenis. In de tot wel 40 meter hoge rotsen zijn duidelijk verschillende figuren te herkennen zoals het Hockende Weib (gehurkte vrouw). Volgens een oude legende veranderde hier een moeder in steen zodat haar kinderen vaste grond onder hun voeten zouden hebben en zo de overstroming konden overleven. Geen sage is, dat de klippen tot een beschermd natuurgebied behoren, waar zelfs oehoes broeden. Verschillende plekken, zoals de Almhütte, bieden een fantastisch uitzicht.

bezoekersadresIbbenbüren, parkeerplaats  bij de Münsterstraße / B 219 (N52° 14’ 47,52 E7° 41’ 43,31)

informatieVVV IbbenbürenBachstraße 1449477 Ibbenbüren DuitslandTel.: +49(0)5451. 54 54 540touristinformation@ tourismus-ibbenbueren.dewww.tourismus-ibbenbueren.de

met het openbaar vervoerVanaf station Ibbenbüren met de RVM-buslijn nr. 63 en S 50Tot aan halte „Dörenther Berg“  of „Sommerrodelbahn“

dörentHer kliPPen 01

natuurschoon aan beide kanten van de emsDe Steinhorster Becken is uitgegroeid tot een van de grootste door mensenhanden geschapen bio- toop in Noordrijn-Westfalen. Het is een rustplaats van talloze trekvogels, verblijf van zeldzame water- vogels en libellen en een paradijs voor natuurlief-hebbers Het mozaïek uit watervlakken, eilandjes en moerassen is 82 hectare groot. De wandelroute over de kruin van de dijk en de speciaal opgerichte uitkijktorens bieden indrukwekkende uitzichten over het natuurgebied. Tijdens deze ontdekkings-tocht wordt de bezoeker betoverd door het natuurschoon van de Steinhorster Becken.

bezoekersadresParkeerplaats bij de  Neubrückstraße, DelbrückDuitsland

informatieGemeente DelbrückMarktstraße 633129 DelbrückDuitslandTel.: +49(0)5250. 99 61 12tourist@stadt-delbrueck.dewww.stadt-delbrueck.de

met het openbaar vervoerMet de DE 5 „Der Steinhorster“ tot aan eindhalte „Steinhorst, Kindergarten“. Hier beginnen de wandelroutes A1 en A2 door het beschermd natuurgebied.

steinHorster beCken 08

bijzondere tuinenkunst door de eeuwen heen

Al sinds 1782 verzorgt de familie van de Graaf von Oeynhausen-Sierstorpff hun 60 ha grote landschapspark. Door de eeuwen heen is er een bijzondere mix van historische en moderne tuinenkunst ontstaan. Zo herinneren een klein bos en het Diotima-eiland aan het verblijf van de dichter Friedrich Hölderlin. Daarnaast bevinden zich de botanische tuinen van de Nederlandse tuinarchitect Piet Oudolf, ontworpen in 2009. Echte trekpleisters zijn bovendien het wildpark en de rozentuin.

bezoekersadresBrunnenstraße 133014 Bad Driburg Duitsland

informatieGräflicher ParkBrunnenallee 133014 Bad DriburgDuitslandTel.: +49(0)5253. 95 230info@graeflicher-park.dewww.graeflicher-park.de

rondleidingenOpenbare rondleidingen di 14.30 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Bad Driburg  binnen ca. 7 minuten te voet  te bereiken 

grÄfliCHer Park 09

Comfortabel met het oV Reisschema en informatie over tarieven van excursies in de vakantieregio Teutoburgerwoud verkrijgt u via +49 (0)5231. 977681 of via www.dersechser.de

Colofon: Uitgever: OstWestfalenLippe GmbH Afdeling Teutoburger wald Tourismus Jahnplatz 5, 33602 Bielefeld, Duitsland Herbert Weber, bedrijfsleider

Teksten en redactie: de betrokken partners, Teutoburger Wald Tourismus, Schacht 11 | Ontwerp: deteringdesign.de | Kaartmateriaal: ALPSTEIN Tourismus GmbH & Co.KG, Duitsland: Geoinformatie van © Landmeetkundige bureaus Duitsland en het BKG (www.bkg.bund.de) | Foto‘s: de betrokken partners, AUbE-Tourismusberatung, Wald und Holz NRW, T. Conrad, A. Hub, S. Elert, M. Wöstheinrich, LWL / A. Thünker, M. Detering, M. Schrumpf, F. Grawe, H. Appelbaum, W. Henke, S. Jonek, StelzerFoto, LWL / Sánchez / Jähne, K.-H. Ochs, LWL / M. Holtappels. | Druk: Print Vertriebs GmbH, Minden | Nota bene: alle gegevens onder voorbehoud van wijzigingen. Herdruk van teksten en afbeeldingen alleen met toestemming van de uitgever, 3de druk, oplage: april 2013.

ligging in duitsland

schaal

legenda

24 Excursie

13 Extra tip

V Plaats binnen de VitalWanderWelt Rijksweg Snelweg Spoorweg/station Wateren Platteland Bosgebied Stad10 km0

Hannoverbielefeld

Hamburg

münchen

berlin

frankfurt

leipzigdüsseldorf

Vakantieregio teutoburgerWoud

24 excursies + ExTRA TIPSKlassiekers en geheime tips om te bewonderen, beleven en genieten

www.teutoburgerwald.de

Noordelijkste punt van Noordrijn-Westfalen

Fascinerende shows, betoverende sfeer en een uitstekende keuken – met deze drieklank

inspireren wij onze gasten.Met om de maand een nieuw, adembenemend programma.

GOP Variététheater bij het Kaiserpalais Bad OeynhausenIm Kurgarten 8 · (navigatie Morsbachallee) · D-32545 Bad Oeynhausen

Tickethotline: +49(0) 57 31 74 48-0 · variete.de

Kaarten al vanaf 23 euro.

Arrangementen met hotel

vanaf 92 euro p.p. in een

tweepersoonskamer!

Meer dan alleen een weekendje weg!ontspannen · genieten · beleven

GOP_Image_105 x 210_TWT_NL.indd 1 03.05.2013 11:22:57

kleine bergstad met groot theater

De Tecklenburg hoog boven het gelijknamige bergstadje was in de 12e eeuw de grootste en machtigste burcht van Noord-Duitsland. Inmiddels behoort de burcht tot de grootste openluchttheaters van Duitsland. De histori-sche vesting beschikt over 2300 zitplaatsen en is voorzien van moderne theatertechniek, waardoor professionele voorstellingen mo-gelijk zijn. De burcht en het middeleeuwse stadje zijn startpunt en knooppunt van talri-jke mooie wandelingen en fietstochten door het Münsterland, het Teutoburgerwoud en langs veel schitterende, historische dorpen. In de buurt van Tecklenburg ligt de ‘Nasse Dreieck’ bij Bevergern, waar het Middelland- en het Dortmund-Ems-Kanaal samenvloeien. Ook het bizarre rotslandschap van de Dören-ther Klippen bij Ibbenbüren, waar veel sagen over bestaan, is een bezoek waard. Op de weg naar Lengerich is nog een uniek natuur-monument te vinden: het Canyon-meer. Dit water is het middelpunt van een beschermd natuurgebied en heeft een bijzonder mooie smaragdgroene kleur – iets dat normaal gesproken alleen in natuurfilms te zien is.

informatieTecklenburger Land  Tourismus e. V.Markt 749545 TecklenburgDuitslandTel.: +49(0)5482. 92 91 82info@tecklenburger-land- tourismus.dewww.tecklenburger-land- tourismus.de

met het openbaar vervoerVanaf station Lengerich  lijn R45 en R46; vanaf station  Ibbenbüren lijn R63.Zon,- en feestdagen van mei t/m oktober met de recreatiebus  F2 vanaf Münster en F10  vanaf Osnabrück

HistorisCH CentrumteCklenburg TECKLENBURGER LAND

01

frisse zeelucht in de nevelruimte

Het Gradeerwerk is het kenmerk van het geneeskrachtige oord Bad Salzuflen en is uniek in zijn soort. Zijn machtige houtvlechtwerk-wanden kenmerkt al sinds de 18de eeuw het stadsbeeld. Het grade-erwerk is oorspronkelijk gebouwd voor de zoutwinning. Tegenwoordig dient het als reusachtig openlucht inhalatorium. Het onafgebroken sijpelende zoutwater, uit een diepte van 1000 meter, creëert – middenin de stad – een gezond klimaat, dat normaal gesproken alleen aan zee te vinden is. Sinds het historische gradeerwerk in 2007 vanaf de grond opnieuw werd opgebouwd, herbergt het een aantal bijzonderheden die in Europa uniek zijn. Aan de binnenkant loopt een gang met kleine nissen naar een zoutwater-nevelruimte. De geneeskrachtige ‚zeelucht’ heeft een bijzonder intensieve werking. Met zachte muziek en in het schijnsel van de sterrenhemel-installatie kan de bezoeker hier helemaal tot rust komen.

bezoekersadresParkeergarage Kurpark P2 Parkeerplaats SophienstraßeSophienstraße32105 Bad SalzuflenDuitsland

informatieStaatsbad Salzuflen GmbHVVV | Parkstraße 2032105 Bad SalzuflenTel.: +49(0)5222. 18 31 83info@staatsbad-salzuflen.dewww.staatsbad-salzuflen.de

openingstijdenApril – okt. dagelijks 10 – 18 uur Rondleidingen dagelijks om  11 en 15 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Bad Salzuflen Bus  943 richting Waldemeine/Heide tot aan het bezoekerscentrum

gradeerWerkBAD SALZUFLEN

een reis door tijd en ruimte

In het grootste openluchtmuseum van Duitsland kunnen bezoekers alles te weten komen over het dagelijks leven in de afgelo-pen eeuwen. Het museum bevat meer dan 100 historische gebouwen, die in originele staat zijn behouden. Hiertoe behoort bijvoorbeeld een Lippisch meierhof uit de 16de eeuw, het woonhuis van de Joodse familie Uhlman uit de jaren ‘30 en een tankstation uit de jaren ‘60. Bovendien zijn er verschillende werkplaatsen te bewonderen met een nog compleet origineel en volledig functionerend interieur. Zo is het interieur van een fotograaf, een smid, een bakker en een molenaar te zien. In de tuinen, die naar historisch voorbeeld zijn ontworpen, groeien oude cultuurgewassen, die elders al lang in vergetelheid zijn geraakt. Bovendien draagt het museum van het district Westfalen-Lippe (LWL) bij aan het actief onderhouden van zeldzame dierenrassen, zoals de Senne-paarden, het Siegerländer runderras en de Lippe-ganzen. Op het museumterrein van ruim 90 hectare, zorgen drie herbergen voor een historische sfeer en een eigentijds culinair genot.

bezoekersadresNeustadt 26DetmoldDuitsland

informatieLWL-Openluchtmuseum  Detmold, Westfälisches Landes-museum für VolkskundeKrummes Haus32760 DetmoldDuitslandTel.: +49(0)5231. 70 60www.lwl-freilichtmuseum-detmold.de

openingstijdenApril – okt, di – zo en  feestdagen 9 – 18 uur

met het openbaar vervoerBus 701 (Berlebeck) of 703 (Hid-desen) vanaf station Detmold  tot halte Freilichtmuseum

lWl-oPenluCHtmuseumDETMOLD

Vliegdemonstraties – roofvogels in hun element

Deze roofvogelopvang is de oudste en soorten-rijkste van Europa. Het heeft ruim 180 verschil-lende roofvogels van meer dan 48 soorten uit de hele wereld. De imposante witkoparend en luchtacrobaten als de lannervalk, de sakervalk, de monniksgier en de vale gier zijn hier te bewonderen. Een fascinerende belevenis zijn de vogelshows. Met adembenemende mano-euvres vliegen de verschillende roofvogels vlak boven de hoofden van de bezoekers en landen daarna keurig op de vuist van de valkenier. Hier ervaart men allerlei wetenswaardigheden over de leefgewoontes van de roofvogels, de soortbescherming en de werkzaamheden van de vogelopvang. Zowel in het interactieve museum als langs het natuurpad, maken bezoekers op verschillende manieren kennis met de wereld van de roofvogels. In de speeltuin kunnen de kinderen ravotten en op het overdekte pano-ramaterras kan men heerlijk ontspannen. Hier genieten grote en kleine bezoekers van een betoverend uitzicht over het Teutoburgerwoud.

bezoekersadres / informatieAdlerwarte BerlebeckHangsteinstraße,  parkeerplaats Adlerwarte32760 DetmoldDuitslandTel.: +49(0)5231. 47171info@adlerwarte-berlebeck.dewww.adlerwarte-berlebeck.de

openingstijdenBegin maart tot begin november dagelijks 9.30 – 17.30 uur

VogelshowsBegin maart tot begin november dagelijks 11 + 15 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Detmold buslijn 701 (de bus vertrekt elk kwartier resp. half uur)

adlerWarte berlebeCkDETMOLD

natuurmonument, gebedshuis en uitkijkplatform

Een rij van bizarre puntrotsen, sommige zijn wel 35 meter hoog, steekt hier uit een verder vlakke bodem. Al vanaf de steentijd zijn mensen door de Externsteine gefascineerd. Tijdens een rondleiding ontdekken bezoekers de cultische en religieuze betekenissen van deze zandsteen-formatie door de eeuwen heen en worden sporen getoond die talrijke onbekende kunstenaars in de rotsen achterlieten. Ook heel indrukwekkend is het kruisafneming-reliëf wat ontstaan is rond 1150. Het is een van de eerste en belangrijkste christelijke monumentale plas-tieken in Noordwest-Europa. In het moderne informatiecentrum direct naast de Externsteine is duidelijke en overzichtelijke informatie te verkrijgen over verschillende archeologische, cultuur-historische en natuurkundige onderzo-eken. Tijdens een wandeling langs de imposante stenen, proeven bezoekers de geheimzinnige sfeer. Tevens genieten zij van de rust in dit beschermd natuurgebied. Na een korte klim heeft men een schitterend uitzicht vanaf de top van een van de rotsen. Ook biedt het panorama-platform op het gradeerwerk een schitterend uitzicht over het kuurpark en de historische architectuur van het kuuroord.

bezoekersadres / informatieInformatiecentrum Externsteine Externsteinerstraße 3532805 Horn-Bad MeinbergDuitslandTel.: +49(0)5234. 202 97 96www.externsteine-info.dewww.landesverband-lippe.de

openingstijdenApril – okt, dagelijks 10 – 18 uur nov – maart zie:  www.externsteine-info.de

rondleidingen  April – okt, zon,- en feestdagen  11 uur en op aanvraag. Start  vanaf het informatiecentrum

met het openbaar vervoerVanaf station Horn-Bad Meinberg met bus 782 richting Detmold tot Externsteine; April – oktober tijdens weekenden ook met  de toeristenbus 792,  www.naturparkbus.de

externsteineHORN-BAD MEINBERG

moderne kunst en sculpturen in de buitenlucht

In 1968 werd de Kunsthalle Bielefeld geo-pend als museum en expositieruimte voor internationale kunst uit de 20e eeuw. Het ge-bouw werd ontworpen door de New Yorkse architect en kunsthistoricus Philip Johnson. De Kunsthalle vertoont jaarlijks vier grote exposities met thema’s als klassiek moderne, expressionistische en moderne kunst en fotografie. Exposities zoals Picasso 1905 in Paris, Sonia Delaunays Welt der Kunst en een expositie van de succesvolle Japanse ar-chitect Sou Fujimoto trokken veel bezoekers. In een aparte ruimte zijn verzamelingen van de stad Bielefeld tentoongesteld, waaronder een aantal meesterwerken van het expres-sionisme. In het sculpturenpark worden kubistische beeldhouwkunst en werken van Max Ernst, Man Ray, Anselm Kiefer en Georg Baselitz getoond. De Kunsthalle Bielefeld ligt aan de rand van de binnenstad. De stad Bielefeld biedt talrijke bezienswaardigheden, winkel- en recreatiemogelijkheden.

bezoekersadres / informatieKunsthalle BielefeldArtur-Ladebeck-Straße 533602 BielefeldDuitsland Tel.: +49(0)521. 32 99 95 00info@kunsthalle-bielefeld.dewww.kunsthalle-bielefeld.de

openingstijdendi – zo 11 – 18 uur  woe 11 – 21 uur, za 10 – 18 uur(maandag gesloten)

met het openbaar vervoerVanaf station Bielefeld  StadtBahn-lijn 1 richting Senne  tot aan Kunsthalle/Adenauerplatz

kunstHalleBIELEFELD

Waar max en Jule zich thuis voelen

Niet ver van het centrum van Bielefeld bevindt zich het dierenpark Olderdissen. Dit is een van de meest geliefde uitstapjes in de regio. In 1930 werd het dierenpark gebouwd op een voormalige boerderij met als motto: het behoud van de inheemse natuur. Nu hu-isvest het park ca. vierhonderdvijftig dieren van honderd soorten, waaronder een aantal beschermde en in Duitsland met uitsterven bedreigde diersoorten, zoals wolven, lynxen, bizons, wilde katten en raven. Echte trekpleis-ters zijn de twee bruine beren Max en Jule. In de roofvogelopvang worden gewonde uilen, oehoes en buteo’s verzorgd. Voor kinderen is er een dierentuinschool en een mooie speel-tuin. Ook is er een café met een groot terras. Het dierenpark is het hele jaar door 24 uur per dag geopend en de toegang is gratis. Een korte wandeling brengt de bezoeker naar de botanische tuinen van Bielefeld – ook deze zijn dag en nacht geopend en de toegang is gratis.

bezoekersadres / informatieHeimat-Tierpark OlderdissenDornberger Straße 149a33619 BielefeldDuitslandTel.: +49(0)521. 51 29 56umweltbetrieb@bielefeld.dewww.bielefeld.de

openingstijdenDagelijks, dag en nacht

met het openbaar vervoerVanaf station Bielefeldlijn 24 richting Tierpark

dierenPark olderdissenBIELEFELD

Verre uitzichten, ondergrondse gangen en middeleeuwse feesten

Op de kam van het Teutoburgerwoud, hoog boven de stad, ligt de burcht De Sparrenburg. Tijdens de eerste helft van de 13e eeuw werd deze burcht door Graaf von Ravensberg gebouwd. De burcht diende als woonverblijf van landsheren en beschermde door zijn positie de stad en de handelsroute langs de Bielefelder bergpas. Van april t/m oktober kan de burcht dagelijks worden bezocht. De 37 meter hoge burchttoren biedt een fantastisch uitzicht. Tijdens een rondleiding door de Kazematten – het wijdvertakte, ondergrondse gangensysteem – krijgt de bezoeker allerlei spannende wetenswaar-digheden te horen over de geschiedenis van de burcht. Dikke muren, donkere kerkers en nauwe schachten laten zien onder welke omstandigheden de soldaten vroeger de burcht en de stad verdedigd hebben. Tot eind oktober worden er twee keer per dag open-bare rondleidingen aangeboden. Bijzonder hoogtepunt is het jaarlijkse Sparrenburcht-feest tijdens het laatste weekend van juli. Dit spektakel met ridders, goochelaars en handwerkers trekt duizenden bezoekers naar de burcht.

bezoekersadresAm Sparrenberg33602 BielefeldDuitsland

informatieToeristen Informatie  in het nieuwe stadhuis Niederwall 2333602 BielefeldDuitslandTel.: +49(0)521. 51 69 99touristinfo@bielefeld- marketing.dewww.sparrenburg.info

openingstijdenApril – oktober, 10 – 18 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Bielefeld  StadtBahn-lijn 2, richting Sieker  tot aan Landgericht

sParrenburgBIELEFELD

kleine brouwerij en orgelmuziek

Het cisterciënzer-klooster Marienfeld gold als een van de belangrijkste abdijen in Westfalen. Ruim 200 jaar na opheffing is hun rijkdom nog altijd goed zichtbaar in de gebouwen van het klooster. Vooral de romaanse kloosterkerk, gebouwd in de 12de eeuw, is goed behouden gebleven. Het pronkstuk van het Godshuis is het orgel van Johann Patroclus Möller uit het jaar 1751. Het zorgvuldig gerestaureerde instrument is regelmatig te horen tijdens concerten. De kloostertuin is naar historisch voorbeeld opnieuw aangelegd. Hier vindt men perken met meer dan tachtig verschillende soorten geneeskrachtige planten. In de kloosterwin-kel heeft broeder Simeon muziek en een groot aantal boeken, antiquiteiten en wijnen in de aanbieding. Geheel naar kloosterlijke traditie wordt er in het restaurant Klos-terkeller origineel gebrouwen kloosterbier geschonken. In het Kloostercafé wordt koffie met Kuchen geserveerd.

bezoekersadresKlosterhof33428 Harsewinkel-MarienfeldDuitsland

informatieStadt HarsewinkelMünsterstraße 1433428 HarsewinkelDuitslandTel.: +49(0)5247. 93 52 00info@harsewinkel.dewww.harsewinkel.de

rondleidingenIndividuele rondleidingen  op aanvraag

met het openbaar vervoerVanaf station Gütersloh bus 71 richting Versmold tot aan halte station Bahnhof (Marienfeld);  twee minuten lopen tot aan  klooster Marienfeld

klooster marienfeldHARSEWINKEL

Cultuur, natuur en een reuzenglijbaan

Het tuinbouwpark, gelegen tussen het beschermd natuurgebied Rietberger Emsnie-derung en het stadsdeel Neuenkirchen, biedt verschillende excursiemogelijkheden. Het park heeft een oppervlakte van 40 hectare. Liefhebbers kunnen het unieke natuurpark voor regeneratieve energie dat in 2011 geopend werd, bezoeken. Hier kunnen de bezoekers milieu,- en klimaatbescher-ming van dichtbij beleven. Zo bevindt zich in het informatie,- en technologiecentrum een huis dat met de zon meedraait. Het rolstoeltoegankelijke tuinbouwpark staat vol met bloeiende perken en klassieke thematui-nen. Romantici kunnen hun hart ophalen bij de uitgestrekte waterplassen. Ook gezinnen met kinderen komen aan hun trekken bij de 23 meter hoge glijbaan, in de waterspeeltui-nen en in het klimpark schnurstracks. Voor de rustzoekers zijn er in het uitgestrekte park veel gezellige picknickplekken. Ook is er een bassin om in te pootjebaden.

bezoekersadresTorfweg33397 RietbergDuitsland

informatieGartenschaupark Rietberg GmbHRathausstraße 36 33397 RietbergDuitslandTel.: +49(0)5244. 98 62 92info@gartenschaupark-rietberg.dewww.gartenschaupark-rietberg.de

met het openbaar vervoerVanaf Gütersloh met bus 77,  vanaf Rheda-Wiedenbrück met  lijn 76 en vanaf station Lippstadt met lijn 80; ingang van het park direct naast ZOB

tuinbouWtentoonstelling- en natuurPark RIETBERG

de geschiedenis van de rivier vanaf de bron

In slot Holte-Stukenbrock ontspringt de Ems en vervolgt zijn loop door de Senne richting Noordzee. Vanaf een steiger is te zien hoe het water ontspringt vanuit het moeras. Wie het verdere verloop of zelfs de monding wil aanschouwen, kan de rivier volgen via de 375 kilometer lange EmsRadweg. Ook het EMS-erlebniswelt, op slechts 2 kilometer afstand, is een bezoek waard. „Uitproberen, beleven en de Ems actief leren kennen“ luidt het motto van de interactieve tentoonstelling waar men op een leuke manier van alles over de rivier te weten komt. Ook thema’s zoals cultuur en industrie langs de Ems komen aan bod. Een turfsteker, een apotheker en een Senne-boerin komen aan het woord. Het gedetailleerde model van het moderne cruiseschip Aurora verwijst naar de Meyer Werft in Papenburg. Bij kinderen is vooral populair de virtuele Ems-vlucht in het lucht-schip. De avonturentuin biedt een versnelde wandeling door de regio’s langs de Ems. De strandstoelen in het Senne-zand zorgen voor het echte strandgevoel.

bezoekersadresBarbaraweg 133758 Schloß Holte-StukenbrockDuitsland

informatieStadtmarketing Schloß Holte-StukenbrockRathausstraße 233758 Schloß Holte-StukenbrockDuitslandTel.: +49(0)5207. 89 0 50stadtmarketing.shs@gt-net.dewww.schlossholte-stukenbrock.dewww.ems-erlebniswelt.de

openingstijdenNov en maart, za + zo 10 – 17 uur, april – okt, di – vrij 15 – 17 uur,  za + zo 10 – 17 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Schloß Holte bus 84.1 tot halte Forellkrug

ems-erlebnisWeltSCHLOSS HOLTE-STUKENBROCK

Hoe de reus in het teutoburgerwoud verscheen

Het verhaal van Hermann, de vorst van de Cherusken die ruim 2000 jaar geleden de Romeinse troepen versloeg, is genoegzaam bekend. Maar hoe komt regio Detmold aan het monument voor deze vorst? Het Teutobur-gerwoud heeft de 53,5 meter hoge Her-mannsdenkmal te danken aan de architect en kunstenaar Ernst von Bandel. Hij besteedde zijn complete vermogen en een groot deel van zijn leven aan de bouw van dit monument. In 1838 begon hij zijn bouwwerkzaamheden op berg Grotenburg (386 m). Echter, ondanks het enthousiasme aan het begin van de bouw lieten de sponsoren het na een tijdje afweten en Von Bandel raakte snel door zijn vermogen heen. Hij moest zijn werk daardoor versprei-den over 37 jaar. Pas in de zomer van 1875, vlak voor zijn dood, maakte Von Bandel de feestelijke onthulling mee. Bezoekers die deelnemen aan een rondleiding, ontdekken nog meer spannende verhalen over het monument en zijn ontwerper. Ook mag de constructie van binnen bekeken worden.

bezoekersadresGrotenburg 5032760 Detmold, OT HiddesenDuitsland

informatieVVV Lippe & DetmoldTel.: +49(0)5231. 301 48 63www.hermannsdenkmal.dewww.landesverband-lippe.de

openingstijdenHermannsmonument:Maart – okt, 9 – 18 uur nov – feb, 9:30 – 16 uur

VVV Lippe & Detmold:April – okt, dagelijks 10 – 18 uur nov – maart zie:  www.hermannsdenkmal.de

rondleidingenApril – okt, zon- en feestdagen  uur en op aanvraag. Start vanaf de toeristeninformatie bij het Hermannsmonument.

met het openbaar vervoerVanaf station Detmold   toeristenlijn 792 richting  Schieder (April – oktober  tijdens het weekend)  www.naturparkbus.de

HermannsdenkmalDETMOLD

Het oude riddergoed is nu het „gastenhuis“

Die alten Rittersleut zouden er vreemd van opkijken. Toen zij in 1558 het landgoed Holzhausen bouwden, werd deze door een brede gracht afgeschermd. Tegenwoordig dient hun herenhuis als gastenhuis van het kuuroord Bad Holzhausen. Compleet gerenoveerd en helemaal opgedirkt. In de, over twee etages verdeelde, ruimtes, vinden jaarlijks verschillende evenementen plaats. In de zomer worden er in het liefdevol onderhouden kuurpark, open air concerten georganiseerd. Het kuurpark is vijf hectare groot. Tussen de bloeiende perken en de kleine vijvertjes staan reusachtige bomen, die minstens zo oud zijn als het herenhuis zelf. Het park is ook geschikt voor actieve uitstapjes In de generatietuin bevinden zich toestellen voor jong en oud. Bovendien is het park het startpunt van een wandelroute naar het naastgelegen herenhuis. Over beweging gesproken: bij de ingang van het park zet het rad van de historische wa-termolen zich regelmatig in beweging. Deze is gesaneerd en functioneert nog prima.

bezoekersadresHudenbeck 11, 32361 Preußisch Oldendorf-Bad HolzhausenDuitsland

informatieVVV Preußisch OldendorfHudenbeck 2, 32361 Preußisch Oldendorf-Bad HolzhausenDuitslandTel.: +49(0)5742. 70 37 94touristik@preussischoldendorf.dewww.preussischoldendorf.de

openingstijdenHet gastenhuis en het kuurpark zijn het hele jaar door geopend.  De toegang is gratis (m.u.v. bepaalde evenementen).

met het openbaar vervoerStation Holzhausen-Hedding-hausen, 700 m lopen via de  Bahnhofstraße; Met de bus: bus 626, halte Auebrück, 200 m lopen.

HistorisCH kuurParkBAD HOLZHAUSEN

genieten van kunst en de natuur

Musea en openluchttheaters, landwinkels en boerencafés: de LandArt-route verbindt meer dan zeventig routepunten in het hele molendistrict (Mühlenkreis). Schilders en beeldhouwers openen de deuren van hun ateliers voor het publiek. Bezoekers kunnen glasblazers aan het werk zien of een bezoek brengen aan een marionettenmaker, die haar werkruimte in een historische molen heeft ingericht. Degenen die zelf creatief aan de slag willen, kunnen een workshop boeken bij een van de vele LandArt-kunstenaars.Openluchttheaters en theaterzalen bieden steeds een nieuw theaterprogramma. Op www.landart-muehlenkreis.de vindt u een actueel programma. Langs de hele route zijn talrijke boerencafés te vinden. In de landwinkels zijn verschillende regionale specialiteiten te verkrijgen. De vijf regionale deeletappen van de LandArt-route zijn mak-kelijk binnen een dag te fietsen. Fietskaarten van de LandArt-route zijn verkrijgbaar bij het adres rechts op de pagina.

informatieMolendistrict Minden-LübbeckePostbus 258032382 MindenDuitslandTel.: +49(0)571. 80 72 31 70www.muehlenkreis.deinfo@muehlenkreis.de

met het openbaar vervoerHet is mogelijk om de route te  beginnen vanaf verschillende stations: Bad Oeynhausen, Porta Westfalica, Minden / Westfalen, Petershagen-Lahde, Holzhausen-Heddinghausen, Preußisch Oldendorf, Lübbecke / Westfalen, Espelkamp, Rahden (Kr. Lübbecke)

landart-routeMÜHLENKREIS MINDEN-LÜBBECKE

met de fiets door het mooiste molenlandschap van duitsland

De drieënveertig wind-, water- en rosmolens maken Minden-Lübbecke tot molenregio. De molens zijn zorgvuldig en met veel toewij-ding gerestaureerd. Ook heeft de regio een volledig functionerende stift-molen langs de Wezer bij Minden: een uniek monument in Duitsland. De monumenten laten de bezoe-kers de ontwikkeling zien van het molenbe-staan vanaf ca. 1650. Alle historische molens worden tussen april en oktober afwisselend in werking gesteld. Bovendien verbindt de lange molenroute (320 km) verschillende bezienswaardigheden. De zeer goed beweg-wijzerde fietsroute loopt langs de Wezer en het Wezer- en Wiehengebergte, door Moore en boerenlandschappen, langs typisch West-faalse dorpen en levendige stadjes. Langs de route bevinden zich verschillende restau-rants die Westfaalse specialiteiten serveren. Fietsroutes zijn individueel samen te stellen. U kunt ook eenvoudig een georganiseerde (rond)tocht boeken. Deze zijn inclusief bagagetransport.

bezoekersadres (fotomotiv)Windmühle Struckhof / Schna-thorst | Wulferdingser Straße 1632609 Hüllhorst-SchnathorstDuitsland

informatieMühlenkreis Minden-LübbeckePostfach 2580 | 32382 MindenDuitsland | Tel.: +49(0)571. 80 72 31 70info@muehlenkreis.de www.muehlenkreis.de

openingstijdenBijna alle molens zijn ook buiten  de maal,- een bakdagen op afspraak voor groepen geopend. Deels met gids.

met het openbaar vervoerHet is mogelijk om de route te  beginnen vanaf verschillende  stations: Bad Oeynhausen, Porta Westfalica, Minden/Westf., Petershagen-Lahde, Holzhausen- Heddinghausen, Pr. Oldendorf, Lübbecke/Westf., Espelkamp, Rahden (Kr. Lübbecke)

molenrouteMÜHLENKREIS MINDEN-LÜBBECKE

uitzicht en doorbraakdal

Het Kaiser Wilhelm Denkmal is een van de belangrijkste en best bezochte monumen-ten van Duitsland. Het monument werd tussen 1892 en 1896 gebouwd uit zandsteen en steekt met haar 82 meter hoog boven Porta Westfalica uit. Porta Westfalica ligt in het doorbraakdal van de Wezer, gelegen tussen het Wiehen- en het Wezergebergte, en werd in 2006 uitgeroepen tot nationaal natuurgebied. Vanaf het monument hebben bezoekers een grandioos uitzicht over het Weserbergland en de Noord-Duitse laagv-lakte. Het Kaiser Wilhelm Denkmal vormt bovendien een knooppunt van belangrijke routes in dit aantrekkelijke wandelgebied. In de buurt zijn historische vestigingsmuren en resten van een kruiskerk uit de 10e eeuw te vinden, een rariteit in de geschiedenis van de bouwkunst. Er zijn talrijke mogelijkheden voor recreatie, zoals een tochtje met een pas-sagiersschip of een bezoek aan het kampeer- en recreatiegebied Grosser Weserbogen. Een vlucht met een zweefvliegtuig biedt een prachtig uitzicht over het hele gebied.

bezoekersadresKaiserstraße32457 Porta WestfalicaDuitsland

informatieToeristen InformatieKempstraße 132457 Porta WestfalicaTel.: +49(0)571. 791 280tourismus@portawestfalica.dewww.portawestfalica.de

rondleidingenvan mei – oktober, iedere  1e zaterdag van de maandStart: 15 uurDuur: ca. 45 minuten Kosten: 2,– Euro per persoonVooraf aanmelden niet  noodzakelijk

met het openbaar vervoerGeen directe verbindingStation: Porta Westfalica

kaiser-WilHelm-denkmalPORTA WESTFALICA

Poëtische bronnen en de kracht van het waterOp zowel entertainende als op leerzame wijze belicht het natuur,- en cultuurpark Aqua Magica de thema’s water en bronnen. Hoofdattractie van dit uitgestrekte complex is de waterkrater. Wie hier 18 meter de diepte inzakt, beleeft de kracht en het oer geweld van het water van dichtbij. Met regelmatige tussenpozen wordt er uit de bodem van de krater een waterfontein 30 meter de lucht in gespoten, begeleidt door licht,- en geluidsin-stallaties. Overige attracties zijn de thema-tuinen, de laan van het klimaat met 240 platanen, het Aqua Magica-Café in de kassen en de unieke, origineel ontworpen, speelplek-ken. De talrijke evenementen zorgen voor nog meer afwisseling. Een echte trekpleister met interregionale aantrekkingskracht is het internationale literatuurfestival poëtische bronnen dat eind augustus plaatsvindt. Bekende auteurs en jonge poëten uit binnen- en buitenland staan tijdens debatten en lezingen op het podium.

bezoekersadresBültestraße (parkeerplaats)32584 LöhneDuitsland 

informatieAQUA MAGICA Bad Oeynhausen & Löhne GmbHKoblenzer Straße 20c32584 LöhneDuitslandTel.: +49(0)5731. 30 2000infoaquamagica@loehne.dewww.aquamagica.de

met het openbaar vervoer: Vanaf het station Löhne Buslinie 438 Richting Bad Oeynhausen  tot aan de halte Aqua Magica.Taxibusje, 30 min. Vooraf reserve-ren tel. +49(0)1801. 21 22 21

aQua magiCaLÖHNE

tussen gotiek en gehry

In het 1200 jaar oude Herford vind je res-tanten uit de geschiedenis naast moderne gebouwen. Waar ooit het oudste Saksische vrouwenklooster voor de hoge adel werd gebouwd en waar Widukind keizer Karel de Grote overmeesterde, bevindt zich nu een gotisch gebouw met een modern ontwerp van de Amerikaanse architect Frank Gehry: Marta Herford. Dit spectaculaire, icoonrijke ontwerp is met zijn bijzondere vormen al een kunstwerk op zich. Binnen wordt een gevarieerd programma van moderne kunst vanuit een bijzonder oogpunt gepresenteerd. Na een bezoek kunnen bezoekers heerlijk ontspannen in het Marta Café. Het terras van het café biedt een schitterend uitzicht over de Aa. Tijdens een stadswandeling of deelname aan een van de interessante dagprogramma’s maakt de bezoeker kennis met het levendige contrast tussen de midde-leeuwen en de moderne tijd.

bezoekersadres / informatieMarta Herford GmbHGoebenstraße 2-1032052 HerfordDuitslandTel.: +49(0)5221. 99 44 300info@marta-herford.dewww.marta-herford.de

VVV Herford Linnenbauerplatz 632052 HerfordDuitslandTel.: +49(0)5221. 18 91 526tourist-info@herford.de www.herford.de

openingstijdenDi – zo en feestdagen 11 – 18 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Herford richting Goebenstraße (Stationsplein links), ca. 3 minuten lopen

marta HerfordHERFORD

mythes en legendes rondom de Hertog van saksen

Widukind: was hij van Saksische adel, een heidense vrijheidsstrijder, een christelijke held of juist een verraderlijke aanvoerder? De Frankische bronnen berichtten tussen de jaren 772 tot 785 over de heftige strijd tussen de Franken en de Saksen. De aanvoerder van de Saksen was Widukind, die zich aan het eind van de strijd overgeeft en zich laat dopen. De rest van Widukinds leven blijft een blinde vlek in de geschiedenis. Des te groter is de Widukind-mythe, waar het museum in Enger zich geheel aan heeft gewijd. Het multimediale museum laat zien hoe het beeld van de Saksische adel in de loop der tijd veranderde. – Ook het museumaanbod voor kinderen is erg populair. Spelenderwijs leren zij over de vroege midde-leeuwen, bijvoorbeeld tijdens stadrally’s of een ‘Knochenkrimi’. Vanaf 17 november 2013 tot vermoedelijk april 2014 vertoont het museum de lopende tentoonstelling Engers verlorener Schatz. Het Kunstgewerbemuseum Berlin stelt hiervoor stukken uit de bekende middeleeuwse kerkschatten ter beschikking.

bezoekersadres / informatieWidukind Museum EngerKirchplatz 1032130 EngerDuitslandTel.: +49(0)5224. 91 09 95info@widukind-museum-enger.dewww.widukind-museum-enger.de

openingstijdenDi – za 15 – 18 uur, zo 11 – 18 uur

met het openbaar vervoerVanaf station Herford lijn 465 of 466 richting Spenge  tot aan Enger, Bahnhofstraße.Vanaf station Bünde lijn 654 richting Enger tot aan Bahnhofstraße.

Widukind museum engerENGER

krachtig begin, snelle afloop: duitslands kortste rivier

De paderbronnen: voor de oude Germanen golden ze als heiligdom, voor keizer Karel vormden ze een doopvont die de Saksen tot Christenen bekeerde, en voor de huidige inwo-ners van Paderborn en haar bezoekers zijn de paderbronnen een oase van rust, midden in de binnenstad. De zes paderbronnen worden gevoed door meer dan tweehonderd bronnen tussen het winkelcentrum en de Kaiserpfalz en tussen de stadsbibliotheek en de Dom. Per seconde gulpt hier zo’n vijfduizend liter water uit de grond – genoeg om veertig badkuipen mee te vullen. Dit maakt het centrum van de stad (150.000 inwoners) tot het sterkste brongebied van Duitsland. Het snel stro-mende water drijft niet alleen talrijke molens aan, maar is ook onmisbaar bij de productie van het Paderborner brood en het beroemde Paderborner bier. In het stadscentrum vloeien de stromingen samen tot de rivier de Pader. Deze rivier mondt al na vier kilometer bij Slot Neuhaus uit in de Lippe en is zo de kortste rivier van Duitsland

bezoekersadresPaderborn, centrum

informationenVVV PaderbornMarienplatz 2a33098 PaderbornDuitslandTel.: +49(0)5251. 88 29 80tourist-info@paderborn.dewww.paderborn.de

openingstijdenApril – oktober Ma – vrij 10 – 18 uur, Za 10 – 16 uur  November – maart Ma – vrij 10 – 17 uur, Ta 10 – 14 uur Informatie over rondleidingen:  www.paderborn.de/fuehrungen

met het openbaar vervoerVanaf station Paderborn  lijn 2,4,8,9 tot aan Rathausplatz

PaderbronnenPADERBORN

Culinaire onthullingen in verrassende musea

De geheimen van de Westfaalse grondstoffen worden onthuld tijdens vier tentoonstellingen in het historische hart van Nieheim. Door te voelen, luisteren, ruiken en proeven krijgen de bezoekers antwoord op vragen als “Wat is het geheim van goed bier; hoe komen de gaten en de aroma in de kaas? Waarom smaakt de Westfaalse beenham zo bijzonder gekruid; wat onderscheidt een roggebrood van alle andere broden?” De spannende geschiedenis van de Westfaalse specialiteiten worden tot leven gewekt door de uitgebreide multimedia tentoonstellingen. Hier ontdekt men waarom het bierbrouwen in de middeleeuwen als vrouwenwerk werd gezien, terwijl de vrou-wencafés toen uit den boze waren. In Menne’s Nieheimer Schaukäserei komt de bezoeker nog meer te weten over kaas en ook het unieke Sackmuseum van de bewonersvereni-ging is een bezoekje waard. Daarna is het tijd om te genieten van al dat lekkers; dat kan in het restaurant Meilenstein.

bezoekersadres / informatieWestfalen CulinariumLange Straße 1233039 NieheimDuitslandTel.: +49(0)5274. 8304info@westfalen-culinarium.dewww.kasesemuseum.de

openingstijdenApril – okt, woe – zo 10 – 18 uur.Groepsaanvragen ook buiten openingstijden mogelijk

met het openbaar vervoerVanaf station Steinheim / Westf. bus 575 tot aa Nieheim Kornhaus. Vanaf station Bad Driburg bus  583 tot aan Nieheim Kornhaus

Westfalen CulinariumNIEHEIM

rijksabdij, slot, museum – wereldcultuur lang de Wezer

Vlakbij het vakwerkstadje Höxter ligt de bijna 1200 jaar oude Corvey. Dit is het meest indruk-wekkende routepunt van de Wezer-fietsroute. Vlak na de oprichting behoorde Corvey al tot een van de belangrijkste pre-romaanse kloosters en groeide van benedictijnenabdij in de middeleeuwen uit tot belangrijk politiek, cultureel en religieus centrum van Europa. Bijna 200 jaar geleden viel de voormalige ri-jksabdij in handen van de hertogelijke familie Von Rabitor. Sindsdien dient Corvey als slot. De roerige geschiedenis van Corvey is terug te vinden in de architectuur en de kunstwerken. Tijdens rondleidingen genieten de bezoekers van de mystieke pre-romaanse fresco en de pracht van een barokke residentie. De parti-culiere bibliotheek behoort, met ruim 74.000 boeken, tot een van de grootste in Duitsland. De bibliotheek deed vroeger dienst als werk-plaats van de dichter August Hoffmann von Fallersleben. Corvey is goed op weg om door de UNESCO tot werelderfgoed uitgeroepen te worden. De beslissing wordt verwacht in 2014.

Gesponsord door:

bezoekersadresSlot Corvey37671 HöxterDuitsland

informatieKulturkreis Höxter-Corvey GmbHTel.: +49(0)5271. 69 40 10empfang@schloss-corvey.dewww.schloss-corvey.de

openingstijdenMei – sept, dagelijks 10 – 18 uur april + okt, di – zo 10 – 18 uurOpenbare rondleidingen za, zo  en feestdagen 11 en 15 uur

met het openbaar vervoerStation „Höxter-Rathaus“, beperkt busverkeer tot aan halte „Corvey“; Alternatief is de taxi of een  wandeling langs de Wezer:  ca. 30 minuten (2 km)

CorVeYHÖxTER

kruidentuinen en europese ontwikkelingen

Achter het voormalige Augustijnen-stift Dalheim schuilt een spannende en roerige geschiedenis. In het goed onderhouden klooster bevindt zich Duitslands enige streekmuseum over de geschiedenis van de Europese kloostercultuur. De vaste en wisse-lende tentoonstellingen laten verschillende aspecten van het leven in de kloosterorde zien – van het dagelijks leven van de nonnen en monniken tot aan de politieke, economi-sche en religieuze ontwikkelingen in Europa, die veelvuldig werden beïnvloed door het klooster. De belangrijkste bezienswaardigheid is het klooster zelf. Het complex is in barokke stijl opgetrokken, en omvat ook oudere bouwstijlen, zoals in de gotische kerk en de kruisgang. De barokke tuinen zijn opnieuw aangelegd. Vroeger waren deze alleen voor de kanunniken toegankelijk; tegenwoordig kan iedereen genieten van de prachtige bloemen en geneeskrachtige planten.

bezoekersadres / informatieStichting klooster DalheimLWL-streekmuseum voor  kloostercultuur | Am Kloster 933165 LichtenauDuitslandTel.: +49(0)5292. 93 190kloster-dalheim@lwl.orgwww.stiftung-kloster-dalheim.lwl.org

openingstijdenDi – zo 10 – 18 uur, gesloten op maandag (Behalve op feestdagen)het hele jaar geopend (Met  uitzondering van 24, 25 en 31.12.)

met het openbaar vervoerVanaf centraal station Paderborn  met bus 482 Richting Lichtenau-Dalheim tot aan Dalheim-Mitte. Ma – vrij: heen 10:55 / 11:55 uur terug 15:42 uur Za/zo/feestdagen: heen 10:10 /  13:10 uur terug 16:15 / 19:15 uur

klooster dalHeim LWL-STREEKMUSEUM VOOR KLOOSTERCULTUUR

op blote voeten door de beek en met de kabelbaan over het water.

In het „Natuurpark Aatal“ vinden bezoekers rust en ontspanning langs talrijke paden tussen de Aabach-stuwdam en het kuurpark van het kuuroord Bad Wünnenberg. De weg langs de oever van het stuwmeer is erg po-pulair bij wandelaars, skaters en fietsers. Een wandelpad brengt de natuurliefhebber langs het leefgebied van damherten, rood wild en oerossen. Het blote-voeten-pad loopt over houten bruggen over de Aa, dwars door de beek en zorgt voor een ideale combinatie van plezier en gezonde Kneipp-behandelingen. In het Avonturenpark Aatal is via een groot aantal bomen een klimparcours uitgezet. Kinderen vanaf 5 jaar kunnen hier veilig naar de top klimmen. Vanaf het hoogtepunt van de tocht brengt een 500 meter lange kabel-baan de bezoekers weer naar beneden. Een kanotochtje over het ‘kleine broertje’ van het stuwmeer zorgt voor de nodige afwisseling. Wie ondertussen honger heeft gekregen, kan terecht in het „Aatal Haus“ voor een lekker kop koffie met Kuchen.

bezoekersadresNaturnahes AatalAm Kurpark 133181 Bad WünnenbergDuitsland

informatieBad Wünnenberg Touristik GmbHIm Aatal 333181 Bad WünnenbergDuitslandTel.: +49(0)2953 / 99 880info@bad-wuennenberg.dewww.bad-wuennenberg.de

met het openbaar vervoerBonefeld bus 410 (Paderborn) of S80 (Paderborn) halte Schäferstraße

natuurPark aatalBAD WÜNNENBERG

02 03 04 05 06 07 08

09 10 11 12 13 14 15 16

17 18 19 20 21 22 23 24